بدغذایی کودکان، امری طبیعی است – یعنی مزه، شکل، رنگ یا بافت بعضی از غذاها را دوست ندارند.
همچنین طبیعی است که یک روز غذایی را دوست داشته باشند و روز دیگر نه و حتی از خوردن غذاهای جدید خودداری کنند و یا روزی بیشتر و روز دیگر کمتر غذا بخورند.
تمام این اتفاقات ریشه در این مسئله دارند که بدغذایی بخشی از فرایند رشد و تکامل کودکان است. در واقع، این بدغذایی یکی از روش‌های آشنایی با محیط پیرامون و اعلام استقلال خود است. دلیل دیگر آن، تغییر اشتهای کودک باتوجه‌به میزان رشد و فعالیت اوست.
اما خبر خوب این است که این بدغذایی معمولاً با بزرگ‌تر شدن کودک کمتر می‌شود. پس روزی فرامی‌رسد که فرزندتان از خوردن انواع غذاها لذت خواهد برد.
کنترل بدغذایی کودک: لذت‌بخش کردن صرف غذا
میل کودک به غذاخوردن تا حدی به محیط اطراف او بستگی دارد. اگر هنگام صرف غذا، محیط اطراف کودک بدون استرس و لذت‌بخش باشد، او هم برای غذاخوردن بهانه‌گیری نمی‌کند.
نکات زیر هم در اصلاح بدغذایی کودک مؤثر هستند:
- سعی کنید وعده‌های غذایی را سر ساعتی مشخص و در محیطی شاد سرو کنید. نگران ریختن غذا و نوشیدنی روی زمین نباشید.
- از فرزندتان بخواهید مقدار کمی از غذا را تست کند. مثلاً به او بگویید یک‌تکه از غذا را لیس بزند و سپس یک لقمه بخورد. به‌خاطر این کار از او تشکر کنید.
- هرگز فرزندتان را مجبور نکنید غذایی را امتحان کند. چون بعدها خیلی فرصت خواهد داشت تا غذاهای جدید را امتحان کند.
- اگر کودک برای خوردن غذایی بهانه‌گیری می‌کند، تا جایی که امکان دارد او را نادیده بگیرید. چراکه توجه زیاد به این رفتارها، گاهی بدتر او را تشویق می‌کند تا به رفتارهای ناپسند خود ادامه دهد.
- جذابیت ظاهری غذاهای سالم را بیشتر کنید – مثلاً ساندویچ‌ها را به اشکال جالب برش یا اجازه دهید فرزندتان در درست‌کردن سالاد یا هم زدن تخم‌مرغ برای املت به شما کمک کند.
- تلویزیون را خاموش کنید تا به‌جای آن اعضای خانواده بتوانند با هم حرف بزنند.
- برای غذاخوردن، مدت‌زمان تعیین کنید (مثلاً ۲۰ دقیقه). هر کاری که خیلی طول بکشد، جذابیت خود را از دست می‌دهد. اگر کودکتان در یکی از وعده‌ها، غذایش را نخورد، آن را از جلوی او بردارید و تا وعدۀ غذایی یا میان‌وعدة بعدی به او ندهید.
گاهی حواس کودکان نوپا آن‌قدر پرت می‌شود و برای غذاخوردن با خانواده، سر میز نمی‌آیند. اگر فرزند شما هم این‌گونه است، سعی کنید قبل از صرف غذا، محیط خانه را ساکت کنید تا او هم آرام گیرد و با شما غذا بخورد. حتی عادت شستن دست‌ها قبل از غذاخوردن نیز مؤثر است.
حتماً در وعده‌های غذایی خود از پنج گروه اصلی مواد غذایی بگنجانید. به فرزندتان نشان دهید که خودتان هم دوست دارید غذاهای جدید را امتحان کنید و از این کار، لذت می‌برید.
استقلال کودکان بدغذا در غذاخوردن
ازآنجایی‌که یکی از دلایل بدغذایی کودک، حس استقلال‌طلبی اوست، پس حتماً به این نیازش توجه کنید. شما غذاهایی سالم برای او درست می‌کنید، اما انتخاب با اوست که چقدر غذا بخورد.
حتی می‌توانید به او اجازه دهید از میان انواع غذاهای سالم، چند مورد را انتخاب کند. فقط گزینه‌ها را به ۲ تا ۳ مورد محدود کنید تا سردرگم نشود که چه غذاهایی بخورد. مثلاً به‌جای اینکه به کودک بگویید هرچه می‌خواهد از یخچال بردارد و بخورد، می‌توانید از او بپرسید: «انگور می‌خوای یا هویج؟»
راهکار دیگر آن است که در آماده‌کردن غذای خانواده، او را مشارکت دهید. مثلاً کودکتان می‌تواند:
- غذایی را انتخاب کند.
- مواد غذایی را از یخچال بیرون بیاورد.
- میوه‌ها و سبزیجات را بشوید.
- سالاد را مخلوط کند.
- در حیاط خانه سبزی بکارد و آن را بچیند.
کمک‌کردن، حس غرور در کودک ایجاد می‌کند و احتمالاً چیزی که برای درست‌کردن آن زحمت کشیده است، رد نمی‌کند و می‌خورد.
گاهی هم کودک به‌خاطر اینکه واکنش جالبی از سوی شما می‌بیند، از خوردن غذایی امتناع می‌ورزد!
اینکه کودک غذایی را نمی‌خورد، لزوماً به این معنی نیست که آن را دوست ندارد – چون حتی ممکن است تابه‌حال اصلاً آن را امتحان نکرده باشد. بلکه می‌خواهد حس استقلال خود را به رخ بکشد و واکنش شما را ببیند. در این شرایط فقط آرامش خود را حفظ کنید.
غذاهای جدید برای کودکان بدغذا
اگر فرزندتان بد غذاست و دوست ندارد غذاهای جدید را امتحان کند، نکات زیر در بهبود این وضعیت به شما کمک می‌کنند:
- غذای جدید را در دفعات مختلف برای کودک بیاورید. احتمالاً آن غذا را امتحان می‌کند و در نهایت هم از آن خوشش می‌آید. اما شاید مجبور باشد قبل از آنکه حتی مزۀ آن غذا را تست کرده باشد، ۱۰-۱۵ بار آن را در بشقابش ببیند.
- در کنار غذایی که کودک دوست دارد، مقداری غذای جدید بریزید؛ مثلاً یک‌تکه کلم‌بروکلی همراه با مقداری پوره سیب‌زمینی.
- کودک را تشویق کنید تا به غذای جدید دست بزند، آن را بو کند یا لیس بزند.
- ظاهر غذا را با تزیینات، جذاب‌تر کنید. غذا را با رنگ‌ها، اشکال و اندازه‌های مختلف بیاورید و اجازه دهید کودک از میان آن‌ها انتخاب کند.
- از همان غذایی که همه می‌خورند، برای کودک بدغذا بریزید. اگر کودکتان آن را نمی‌خورد، می‌توانید به او بگویید: «امتحانش کن، خوشمزه‌س.» اگر باز هم نمی‌خواهد آن را تست کند، آرام به او بگویید: «باشه، وقتی گرسنه‌ات شد، می‌تونی امتحانش کنی.»
- حتماً غذاهایی متنوع از میان پنج گروه مواد غذایی انتخاب کنید؛ به طور مثال، اگر فرزندتان پنیر دوست ندارد، ممکن است به‌جای آن از ماست خوشش بیاید.
- تاحدامکان اجازه ندهید کودکتان قبل از خوردن غذاهای جدید، نوشیدنی یا تنقلات بخورد. چون اگر گرسنه باشد و انتخاب دیگری پیش رویش نباشد، مجبور می‌شود غذای جدید را تست کند.
- در صورت امکان، شرایطی فراهم کنید تا کودکتان، غذا یا میان‌وعدة خود را با بچه‌های دیگر بخورد؛ چون معمولاً به هوای بچه‌های دیگر، غذای خود را می‌خورد.
تنبیه یا تشویق برای کودکان بدغذا
اگر کودکتان را به‌خاطر نخوردن غذایی جدید تنبیه کنید، ممکن است نتیجۀ عکس بدهد و باعث تنفر او از آن غذا شود. چنانچه فرزندتان از خوردن غذایی روی برمی‌گرداند، با آرامش غذا را از جلوی او بردارید و بعداً دوباره آن را برایش بیاورید.
اگر به او بگویید که به‌خاطر خوردن غذایی جدید، یک خوراکی خوشمزه یا جالب به او می‌دهید، ممکن است وسوسه شود تا آن را بخورد؛ مثلاً به او بگویید: «اگه این هویج رو بخوری، چند تا شکلات بهت می‌دم.» اما این ترفند، کودک را به‌جای غذای سالم به جایزه خوردنی علاقه‌مند می‌کند. همچنین این‌گونه برای او جا می‌افتد که خوردن غذاهای سالم کاری سخت است و به‌خاطر انجام آن، جایزه می‌گیرد.
حقایقی پیرامون بدغذایی کودک
در ادامه به این نکات اشاره می‌کنیم که چرا کودک گاهی بدغذا می‌شود و بهانه می‌گیرد:
- چرخۀ رشد کودک بر اشتهای او تأثیرگذار است. حتی اشتهای نوزادان هم تغییر می‌کند. بسیاری از کودکان ۱ تا ۶ ساله، یک روز خیلی گرسنه و روز دیگر بی‌اشتها هستند.
- سلیقۀ غذایی کودکان با بزرگسالان فرق دارد.
- گاهی زندگی برای کودکان خیلی هیجان‌انگیز می‌شود و آن‌قدر غرق کشف محیط اطرافشان هستند که از غذاخوردن غافل می‌شوند.
- کودکان با امتحان مرزهای رفتاری قابل‌قبول، چیزهای جدید یاد می‌گیرند. ممکن است برای تصمیم‌گیری دربارۀ غذا (خوردن یا نخوردن و اینکه چه بخورند) بسیار قرص و محکم عمل کنند. تمام این موارد بخشی از رشد اجتماعی، فکری و عاطفی آن‌ها به‌حساب می‌آیند.
اگر فرزندتان سالم است و برای بازی و یادگیری، انرژی کافی دارد، پس احتمالاً به اندازۀ کافی هم غذا می‌خورد. اما اگر مدت زیادی است که فقط به خوردن غذاهای محدودی تمایل دارد یا هر پنج گروه مواد غذایی را نمی‌خورد، پس بهتر است به پزشک یا متخصص تغذیه مراجعه کنید.
والدین عزیز،
اگر فرزندتان در دوره شیرخواری است، می‌توانید برای کسب آگاهی پیرامون تغذیه تکمیلی شیرخواران، به وب‌سایت بهداشت تی‌وی مراجعه نمایید و فیلم‌های آشپزی آسان برای شیرخواران را مشاهده کنید.
