استرس و بارداری

استرس چیست؟

استرس نوعی واکنش طبیعی به تغییرات و چالش‌های زندگی است. حتی تغییرات خوب یا هیجان‌انگیز نیز می‌توانند استرس‌زا باشند. استرس گاهی مفید است؛ چراکه انگیزه و تمرکز برای رویارویی با چالش‌ها و انجام کارها در انسان ایجاد می‌کند.

اما استرس بیش از حد غیرقابل‌تحمل و دردسرساز است و انجام کارهای روزمره را دشوار می‌سازد. استرس شدید بر وضعیت بدن، افکار، احساسات و رفتار نیز تأثیر می‌گذارد. مثلاً بعضی از افراد هنگامی‌که استرس زیادی دارند، به پرخوری روی می‌آورند و یا عصبی می‌شوند. عدم کنترل و مدیریت استرس در بارداری ممکن است شرایط را پیچیده‌تر هم کند. پس با همراه شوید تا در ادامه مقاله شناخت بهتری نسبت به استرس در دوران بارداری پیدا کنیم.

استرس و بارداری

بارداری مقوله‌ای است که برای بعضی از زوج‌ها، استرس‌زا تلقی می‌شود. مثلاً انتظار برای گرفتن نتایج آزمایش‌های دوران بارداری ممکن است باعث ایجاد استرس‌ شود.

اگر برای باروری تحت درمان هستید و یا سقط‌جنین و مرگ نوزاد را تجربه کرده‌اید، بارداری می‌تواند از لحاظ جسمی و روحی برای شما و خانواده‌تان چالش‌برانگیز باشد.

بعلاوه، بارداری با تغییرات جسمی، احساسی و فکری بسیاری همراه است. در شرایطی که بارداری ناخواسته باشد، این تغییرات به استرس بیشتری منتهی می‌شوند؛ چون زمان کمتری برای پذیرش این تغییرات در اختیار دارید.

حتی ممکن است اطلاعات، اندرزها و تجربه‌های خانواده، دوستان و دیگران باعث احساس دلواپسی و سردرگمی در شما شوند.

سایر رویدادها یا موقعیت‌هایی که می‌توانند به تغییرات احساسی یا استرس شدید در دوران بارداری منجر شوند، عبارت‌اند از:

• مشکلات مالی
• مشکل در روابط و/ یا جدایی
• نقل‌مکان یا تغییر منزل
• تغییر شغل یا ساعت کاری
• حضور فرزندان دیگر که باید برای به‌دنیاآمدن فرزند جدید آماده شوند
• بیماری یا مرگ اعضای خانواده
• غم و ناراحتی
• خشونت خانوادگی
• مصرف الکل یا مواد مخدر
• سابقۀ بیماری روانی، اضطراب یا افسردگی

درصورتی‌که چند مورد از این رویدادها هم‌زمان اتفاق بیفتند، میزان استرس افزایش خواهد یافت.

مراجعات حضوری به مطب پزشک در دوران بارداری فرصتی برای شما فراهم می‌کنند تا دربارۀ سلامتی، سبک زندگی، تندرستی و مسائلی که باعث استرس می‌شوند، صحبتی باهم داشته باشید. اگر برای پدر یا مادر شدن نگران هستید و یا مشکلاتی مانند خشونت خانوادگی در رابطۀ شما وجود دارد، دربارۀ آن‌ها صحبت کنید تا از کمک و حمایت پزشک بهره‌مند شوید.

تشخیص استرس

تشخیص استرس همیشه هم آسان نیست. گاهی تازمانی که طاقت‌فرسا یا غیرقابل‌تحمل نشود، نمی‌توانید آن را تشخیص دهید. اگر بدانید چه مسائلی در زندگی باعث استرس شما می‌شوند و از علائم استرس خود، آگاه باشید، راحت‌تر و بهتر می‌توانید بر آن غلبه کنید.

این سوالات به شما کمک می‌کنند تا موقعیت‌های استرس‌زا را تشخیص دهید:

• آیا اغلب نگران یا مضطرب هستید؟ آیا قبل از بارداری موقعیتی پیش‌آمده که استرس زیادی به شما وارد شود؟ بهتر است در دورانی که با تغییرات روبرو هستید، مانند دوران بارداری، از احساسات خود، آگاه باشید.
• آیا زندگی پرمشغله‌ای دارید؟ بارداری فرصت مناسبی است تا کمی از مشغله‌های خود کم کنید.
• آیا تغییرات زیادی در زندگی‌تان در حال رخ‌دادن است؟ گاهی حتی تغییری مثبت مانند ارتقای شغلی نیز می‌تواند باعث ایجاد استرس شود، البته درصورتی‌که مجبور باشید تغییرات بزرگی در زندگی‌تان ایجاد کنید.
• اوضاعتان در خانه یا محل کار چگونه است؟ آیا همسرتان در شرایط سختی به سر می‌برد؟ آیا برای کنارآمدن با رئیس خود مشکل دارید؟ گاهی استرس اطرافیان نیز مسائل را پیچیده می‌کند.

برخی از علائم جسمی و روحی استرس عبارت‌اند از:

• عصبی بودن – نمی‌توانید بدون حرکت بنشینید و یا زودرنج و بی‌قرار می‌شوید.
• تنفس یا ضربان قلب سریع
• بروز مشکل در استراحت‌کردن یا خوابیدن
• هجوم افکار مختلف مانند افکار و نگرانی‌هایی دربارۀ آینده
• احساس ناخوشی مانند سردرد یا دردهای دیگر

چرا کنترل استرس در دوران بارداری اهمیت دارد؟

به‌طورکلی، وقتی بر استرس خود غلبه می‌کنید، بارداری به تجربه‌ای مثبت‌تر تبدیل خواهد شد. همچنین، استرس برای سلامت شما و فرزندتان در دوران بارداری و بعد از آن خطرناک است چراکه می‌تواند خطر تولد نوزاد نارس و بیماری‌های دوران بارداری مانند آسم و آلرژی‌ها را افزایش دهد. اما اگر بتوانید استرس خود را کنترل کنید، احتمال بروز خطراتی که سلامتی شما و فرزندتان را تهدید می‌کنند، کاهش خواهد یافت.

درصورتی‌که در دوران بارداری استرس خود را کنترل می‌کنید و راهکارهای مدیریت استرس را به کار می‌گیرید، می‌توانید بعد از زایمان بر رویدادهای جدید استرس‌زا مانند بی‌خوابی و چالش‌های مراقبت از نوزاد بهتر غلبه کنید. بعضی از مادران با عوارض بعد از زایمان مانند زایمان دشوار یا عوارض دیگر نیز روبرو هستند که این مسائل به استرس آن‌ها می‌افزایند.

برخلاف کارهایی مانند سیگار کشیدن یا مصرف الکل که توصیه می‌شود در دوران بارداری آن‌ها را کنار بگذارید، باید بدانید که استرس حتی در دوران بارداری نیز همراه شما است. اما می‌توانید نحوۀ تشخیص و غلبه بر آن را بیاموزید. به‌این‌ترتیب، بارداری سالم‌تری خواهید داشت و بعد از تولد نوزاد راحت‌تر می‌توانید زندگی خود را مدیریت کنید.

فراموش نکنید فعالیت بیش از حد غدد محور هیپوتالاموس – هیپوفیز – آدرنال و ترشح هورمون کورتیزول، یکی از دلایل کاملاً شناخته شده در عدم رشد جنین و همچنین زایمان زودرس به شمار می‌آیند. پس بهتر است با تمام توان خود را برای مدیریت استرس آماده کنید.

نکاتی برای کنترل استرس در دوران بارداری

در ادامه، راهکارهایی برای غلبه بر استرس در دوران بارداری مطرح می‌شود:

سلامتی و سبک زندگی

• ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی انجام دهید. ورزش علاوه بر کاهش استرس، فعالیتی بسیار سودمند است (برای انجام ورزش‌ها و تمرینات روزانه بارداری می‌توانید به دوره آموزش‌های دوران بارداری و آمادگی برای زایمان مراجعه بفرمایید.)
• هر زمان می‌توانید استراحت کنید و از انجام فعالیت‌های زیاد بپرهیزید. می‌توانید روی مبل دراز بکشید، استراحتی داشته باشید و حجم کارهای خود را کم کنید.
• کارهایی انجام دهید که حواستان را پرت و فکرتان را درگیر می‌کنند؛ مطالعه، تماشای برنامۀ تلویزیونی دلخواه، آشپزی، نقاشی یا کارهایی دیگری که از انجام آن‌ها لذت می‌برید.
• سعی کنید این فشار را از خودتان دور کنید که بخواهید همیشه عالی و کامل باشید. بپذیرید که از تمام توان خود در انجام کارها استفاده می‌کنید. اگر چیزی به میل شما نیست، مثلاً خانه نامرتب است، سعی کنید نگران نشوید.
• در دوران بارداری و بعد از زایمان، پذیرای کمک‌های دیگران باشید.
• یوگا، مدیتیشن یا ریلکسیشن انجام دهید. اگر نمی‌توانید در کلاس‌های حضوری شرکت کنید، از کلاس‌های آنلاین و برنامه‌های موبایل استفاده کنید.

اگر فرزندان دیگری هم دارید، به‌سختی می‌توانید این موارد را در زندگی خود اعمال کنید، اما حتی مدت‌زمان کوتاهی استراحت، ریلکسیشن و ورزش نیز بی‌تأثیر نخواهد بود.

خانواده و دوستان

• با افرادی که حس خوبی به آن‌ها دارید و در کاهش استرس به شما کمک می‌کنند، ارتباط داشته باشید.
• برای مسائل چالش‌زا از دیگران کمک بخواهید و حمایت آن‌‌‌ها را بپذیرید. حمایت اطرافیان در کنترل و غلبه بر استرس به شما کمک می‌کند.
• شخصی مانند همسر یا فردی نزدیک به خود را به‌عنوان «حامی» انتخاب کنید تا در مواردی که نمی‌توانید به دیگران «نه» بگویید یا نمی‌خواهید کاری را انجام دهید، او به‌جای شما صحبت کند.
• با زوج‌هایی که مانند شما در انتظار تولد فرزندشان هستند، ارتباط داشته باشید؛ از رسانه‌های اجتماعی برای پیداکردن این افراد استفاده کنید.

کمک تخصصی

دربارۀ مسائل استرس‌زا با پزشک یا مامای خود صحبت کنید و برای راهکارهای رویارویی با این مسائل از آن‌ها پیشنهاد بگیرید.

چنان چه برای غلبه بر استرس به دارو، سیگار یا مصرف الکل و مواد مخدر روی‌آورید، سلامت خود و فرزندتان را به خطر می‌اندازید. اگر برای ترک این مواد به کمک نیاز دارید، با پزشک یا ماما مشورت کنید. آنان ممکن است شما را به روان‌شناس یا مشاور ارجاع دهند. در بیشتر بیمارستان‌ها نیز برنامه‌هایی برای این منظور ارائه می‌شوند.