توجه مثبت در واقع روشی است که از طریق آن علاقه و محبت خود را به کودک نشان می‌دهید و رابطه‌ای گرم و صمیمی با او برقرار می‌کنید. این توجه مثبت را می‌توانید از طریق کارهای زیر، نشان دهید:
- به کودک لبخند بزنید.
- ارتباط چشمی با او برقرار کنید و مراقب حالات چهرۀ خود باشید.
- با جسم کودک مهربان باشید و به آن توجه کنید.
- با کلام خود، کودک را تحسین و تشویق کنید.
- به علایق، فعالیت‌ها و موفقیت‌های کودک، علاقه نشان دهید.
چرا توجه مثبت به کودک اهمیت دارد؟
کودکان از همان بدو تولد به تجارب و روابطی نیاز دارند که احساس ارزشمندی به آن‌ها بدهند. انسان‌های توانمندی که باعث افتخار والدین خود هستند و برای دیگران لذت به ارمغان می‌آورند. اگر کودک از افرادی که بیشترین تعامل را با آن‌ها دارد، توجه، واکنش و پاسخ مثبت دریافت کند، می‌تواند تصویری ارزشمند از خود در ذهنش بسازد.
تصویری که کودک از خودش در ذهن می‌سازد، در طول زمان و با دریافت پیام‌های مثبت و عاشقانه از شما و سایر افراد مهم در زندگی او، شکل می‌گیرد. ازآنجایی‌که کودک در حال شناخت دنیای پیرامون است، شکل‌گیری تصویری سالم از خود در ذهنش، نه‌تنها بر روابط او با دیگران تأثیرگذار است، بلکه برای ایجاد حس اعتماد یا اطمینان در او نیز اهمیت دارد.
کودک از طریق تعاملات سازنده با شما و سایر افرادی که از او مراقبت می‌کنند، احساس امنیت و اطمینان پیدا می‌کند. اگر زمانی که کودک به شما نگاه می‌کند، به او لبخند بزنید و یا وقتی می‌ترسد یا دو دل است، به او قوت قلب بدهید، حس امنیت و اطمینان به او دست خواهد داد. به‌این‌ترتیب، کودک حین کشف دنیای اطراف، اعتماد هم به دست می‌آورد.
*تمام کودکان در فضایی که مورد حمایت قرار می‌گیرند، تشویق می‌شوند و لذت می‌برند، بهترین عملکرد را از خود نشان می‌دهند. درحقیقت، روابط صمیمی و مثبت بر رشد و تکامل کودکان بسیار تأثیرگذار هستند.
چگونه در هر سنی، توجه خود را نشان دهید؟
به روش‌های مختلفی می‌توانید توجه مثبت خود را به کودک نشان دهید. کارهای روزمره مانند عوض‌کردن پوشک، حمام‌کردن یا رفتن به مدرسه، این امکان را برای شما فراهم می‌سازند تا با راه‌هایی مؤثر با کودکتان ارتباط برقرار کنید. مثلاً می‌توانید هنگامی که در حال خشک‌کردن کودکتان بعد از حمام هستید، با بغل‌کردن یا قلقلک‌دادن او، توجه مثبت به او نشان دهید. یا می‌توانید زمانی که با هم تلویزیون می‌بینید، دست خود را دور بدن او حلقه کنید.
کودکتان در هر سنی که باشد، هر روز می‌توانید با انجام کارهایی ساده، این پیام را به کودک منتقل کنید که از نظر شما، فردی خاص و مهم است. مثلاً می‌توانید:
- به کودک نگاه کنید و لبخند بزنید.
- به کاری که انجام می‌دهد، علاقه نشان دهید – از او بخواهید اگر می‌تواند دربارۀ آن کار توضیح دهد.
- وقتی که صحبت می‌کند، به او توجه کنید و گوش دهید.
- به چند کار خاص فکر کنید که با خانوادۀ خود انجام دهید.
- زمانی را به بودن در کنار فرزندتان اختصاص دهید و کارهایی را با هم انجام دهید که از آن‌ها لذت می‌برید.
- زمانی که کودک در حال یادگیری مهارتی جدید است و یا برای کاری تلاش می‌کند، او را تحسین نمایید. مثلاً به او بگویید: «نقاشی‌ات خیلی قشنگه! از کجا یاد گرفتی این‌جوری سایه بزنی؟»
نوزادان و شیرخواران
بچه‌ها حتی قبل از آنکه استفاده از کلمات را یاد بگیرند، با تن صدا، ژست، حالات صورت و زبان بدن، به اتفاقات اطراف خود واکنش نشان می‌دهند.
به روش‌های زیر می‌توانید توجه مثبت خود را به شیرخوار نشان دهید:
- وقتی کودکتان به شما لبخند می‌زند، شما هم به او لبخند بزنید.
- وقتی گریه می‌کند، او را دلداری دهید.
- زمانی که شیرخوار، صدایی از خود درمی‌آورد، با حرف‌زدن به او واکنش نشان دهید.
- دربارۀ اتفاقاتی که اطراف شما می‌افتند، با او حرف بزنید.
- دقت کنید کودکتان به چه چیزی علاقه نشان می‌دهد و سپس او را به اکتشاف تشویق کنید – مثلاً، به کودک نشان دهید که جغجغه رنگارنگی که توجه او را به خود جلب کرده است، چگونه تکان می‌خورد.
کودکان نوپا
هرچه کودک بزرگ‌تر می‌شود، حرف‌های شما و نحوۀ بیان آن‌ها را بیشتر می‌فهمد. در این مرحله می‌توانید با انجام کارهای زیر، توجه خود را به کودکتان نشان دهید:
- در لحظه با کودکتان خود همراه شوید. این همراهی می‌تواند خیلی ساده باشد؛ مانند خم‌شدن و نگاه‌کردن به یک کرم ابریشم.
- وقتی با هم حرف می‌زنید، به کودکتان زمان دهید تا حرف بزند و پاسخ شما را بدهد.
- زمانی که با او بازی می‌کنید، بدون اینکه اشتباهاتش را به او بگویید یا بخواهید کاری دیگر انجام دهد، دربارۀ بازی او اظهارنظر کنید؛ مثلاً به او بگویید: «وای، چه برج بلندی! می تونی بگی چند تا بلوک دیگه می‌شه بهش اضافه کنی قبل اینکه بیفته؟»
- نظر خود را دربارۀ کاری که انجام می‌دهد، با جزئیات بیان کنید. مثلاً به او بگویید: «خیلی خوشحال می‌شم که تو جمع‌کردن این اسباب‌بازیا کمکم کنی!»
کودکان پیش‌دبستانی
راه‌های بسیاری برای نشان‌دادن توجه مثبت به کودک پیش‌دبستانی وجود دارد. مثلاً می‌توانید:
- زمان بگذارید و همراه با فرزندتان، کارهای مورد علاقۀ او مانند جورچین، لِگو، نقاشی و غیره را انجام دهید.
- صبح‌ها هنگام سلام و صبح به خیر گفتن، لبخند و ارتباط چشمی با کودکتان را فراموش نکنید – حتی برای چند ثانیه هم که شده، او را در آغوش بگیرید.
- بعد از آنکه کودکتان از مهدکودک یا پیش‌دبستانی بازمی‌گردد، خوشحالی خود را از دیدن او نشان دهید. به او بگویید که دلتنگش بودید، او را در آغوش بگیرید و بگویید: «بزن قدش!»
بچه‌هایی که در سنین مدرسه و قبل از نوجوانی قرار دارند!
دنیای بچه‌ها بعد از ورود به مدرسه، بزرگ‌تر می‌شود. اما محبت و توجه مثبت شما به آنان، همچنان بیشترین تأثیر را بر رشد و تکامل آن‌ها می‌گذارد.
به همین منظور می‌توانید:
- وقتی فرزندتان می‌خواهد دربارۀ اتفاقات مدرسه با شما صحبت کند، کار خود را کنار بگذارید و به او گوش دهید. او ممکن است همیشه بلافاصله بعد از آمدن به خانه با شما صحبت نکند – شاید در حمام یا قبل از خواب با شما حرف بزند.
- از فرزندتان بخواهید دربارۀ یکی از اتفاقات خوبی که در طول روز برایش افتاده است، با شما صحبت کند.
- وقتی کودکتان حرف‌زدن را شروع می‌کند، سؤالات بعدی را از او بپرسید تا مکالمه ادامه یابد.
- به تعاملات مثبت فرزندتان با دیگران توجه و او را راهنمایی کنید – مثلاً به او بگویید: «من می گم دوستت خیلی خوشش اومد ازش پرسیدی درباره تعطیلاتش! چون این‌جوری تونست درباره چیزایی که براش مهم بود، باهات حرف بزنه.»
- اگر می‌خواهید بازخوردی سازنده به فرزندتان بدهید، هم‌زمان از پیام‌های مثبت استفاده کنید. مثلاً به او بگویید: «تو همیشه دوست خوبی هستی. می‌‌دونم سخته، اما به اینم فکر کن که وقتی نمی‌ذاری نوبت دوستات بشه، چه‌قدر ناراحت می‌شن!»
*قبل از آنکه اشتباهات فرزندتان را به او گوشزد کنید، از خودتان بپرسید آیا این کار ضرورتی دارد یا بهتر است از انجام آن صرف‌نظر کنید. اگر همیشه اشتباهات کودکتان را به او یادآور شوید، احساس ناتوانی یا بی‌ارزشی به او دست خواهد داد.
چگونه توجه مثبت را در طول زمان افزایش دهیم؟
دقت کنید که هرچه فرزندتان بزرگ‌تر می‌شود، باید به‌جای انتقاد و توجه منفی، توجه مثبت خود را افزایش دهید. اگر بتوانید بیشتر مواقع توجه مثبت به فرزندتان نشان دهید، در آینده فرزندی پر از حس امنیت و عشق خواهید داشت. در واقع، این توجه بیشتر جبرانی برای زمان‌هایی خواهد بود که مستأصل یا پریشان هستید و یا نمی‌توانید آن طور که باید به فرزندتان توجه نشان دهید. اما فراموش نکنید که این توجه مثبت را در لحظه لحظۀ زندگی به فرزند خود هدیه دهید.
*اگر بیشتر تعاملاتی که در طول روز با فرزندتان دارید، منفی هستند و یا برایتان سخت است که احساس یا رفتاری مثبت با او داشته باشید، شایسته است که از متخصصان کمک بگیرید. به مشاور مراجعه کنید تا رابطۀ شما با فرزندتان در مسیری درست ادامه یابد. این مشاوره می‌تواند در ایجاد پیوند قوی‌تر بین شما و فرزندتان، بسیار کمک‌کننده باشد.
والدین گرامی،
نحوۀ رفتار و تعامل شما با کودکتان، تأثیر شگرفی بر رشد و تکامل او در تمام سنین می‌گذارد. این مقوله یکی از مهم‌ترین مهارت‌ها در حیطۀ پرورش فرزند به‌شمار می‌آید که نیازمند آگاهی و اطلاعات کافی از سوی شما، والدین عزیز است. پیشنهاد می‌کنیم برای آنکه بتوانید رفتارهای مثبت را فرزندتان نهادینه سازید، با مراجعه به وب‌سایت بهداشت تی‌وی، دوره مهارت‌هایی برای فرزندپروری را تماشا بفرمایید.
