کودکان باید داروهایی مصرف کنند که مخصوص بدن و نیازهای آنان تولید می‌شوند. بسیاری از داروهای بزرگسالان، مناسب کودکان نیستند.
در شرایطی که نمی‌دانید دارویی مناسب فرزندتان است یا خیر، نباید آن را به او بدهید، خصوصاً اگر سنش کمتر از ۶ ماه است. در این شرایط، حتماً از پزشک عمومی یا داروساز سؤال کنید.
بسیار دقت کنید که داروهای کودکان را طبق دستور پزشک (یا دستورالعمل روی بسته) به آن‌ها بدهید. مصرف بیش از حد دارو، خطرات و عوارض فراوانی به دنبال دارد.
فراموش نکنید که برای جلوگیری از مسمومیت کودکان، داروها را در مکانی امن و دور از دسترس آنان قرار دهید.
اگر متوجه شدید فرزندتان به طور اتفاقی یا مقدار بیشتری دارو خورده است، نفس نمی‌کشد، بیهوش یا دچار تشنج شده است، خیلی سریع با اورژانس تماس بگیرید.
داروهای تسکین درد و کاهش تب: استامینوفن، ایبوپروفن و آسپرین
استامینوفن
استامینوفن را می‌توانید از همان دوران نوزادی به فرزندتان بدهید.
این دارو برای درمان مشکلات زیر مفید است:
- درد؛ مانند سر درد، دل‌درد، گوش‌درد، گلودرد یا درد ناشی از شکستگی استخوان
- تب
استامینوفن، انواع و دوزهای مختلفی دارد، پس باتوجه‌به سن فرزندتان، نوع مناسب را انتخاب کنید. همچنین، دستورالعمل‌های دوز مصرفی را به‌دقت مطالعه نمایید.
Panadol ،Dymadon و Tylenol از دیگر نام‌های تجاری این دارو هستند.
ایبوپروفن
این دارو را می‌توانید از سن ۳ ماهگی به بعد به فرزندتان بدهید.
موارد مصرف ایبوپروفن همانند استامینوفن است.
اگر فرزندتان آسم شدید دارد، ایبوپروفن به او ندهید.
Nurofen، Advil و Herron Blue در دستۀ داروهای ایبوپروفن جای می‌گیرند.
آسپرین
به‌هیچ‌عنوان به کودکان زیر ۱۲ سال آسپرین ندهید مگر آنکه پزشک تجویز کند.
چون این دارو خطر ابتلا به سندرم ری را در آن‌ها افزایش می‌دهد که بیماری نادر، اما بسیار خطرناک و کشنده است. اگر می‌خواهید دارویی را بدون نسخه از داروخانه تهیه کنید، حتماً از پزشک داروساز بپرسید که مبادا حاوی آسپرین باشد.
در شرایطی که فرزندتان درد شدیدی دارد، می‌توانید هر دو داروی استامینوفن و ایبوپروفن را در دو زمان متفاوت به او بدهید، البته به دستور مصرف هریک از داروها دقت کنید. هر بار که دارویی به فرزندتان می‌دهید، زمان و اسم آن را جایی یادداشت کنید تا یادتان نرود.
داروهای آنتی‌بیوتیک
آنتی‌بیوتیک‌ها فقط برای درمان عفونت‌های باکتریایی مؤثر هستند؛ مانند ذات‌الریه باکتریایی، عفونت ادراری، عفونت گوش میانی، سینوزیت و چرک دندان.
آنتی‌بیوتیک‌ها تنوع بسیاری دارند. اما پزشک باتوجه‌به نوع عفونت بهترین دارو را انتخاب و تجویز می‌کند. شاید هم قبل از تجویز آنتی‌بیوتیک، ابتدا راهکارهای دیگری برای درمان عفونت فرزندتان پیشنهاد دهد.
چنانچه فرزندتان به آنتی‌بیوتیک نیاز داشته باشد، باید کل دورۀ درمان را طی کند، حتی اگر علائم عفونت بعد از چند روز بهتر شوند. زیرا اگر باکتری به طور کامل از بدنش خارج نشود، ممکن است عفونت بعد از ۱-۲ هفته دوباره عود کند.
به هیچ وجه از آنتی‌بیوتیک های قدیمی و مانده برای درمان بیماری های جدید استفاده نکنید. همچنین، هرگز آنتی‌بیوتیک تجویزی برای یک فرد را به شخصی که برایش تجویز نشده، مثلاً فرزند دیگرتان، ندهید.
مصرف بیش از حد یا استفادۀ نادرست از آنتی‌بیوتیک‌ها باعث مقاومت بدن در برابر این داروها می‌شود و در نتیجه، اگر در آینده آن‌ها را مصرف کنید، اثر نخواهند کرد.
داروهای سرفه و سرماخوردگی
مصرف داروهای سرفه و سرماخوردگی حتی اسپری ضد احتقان بینی برای کودکان زیر ۶ سال ممنوع است.
کودکان ۶-۱۱ ساله هم نباید بدون تجویز پزشک عمومی، دکتر داروساز یا پرستار متخصص، داروهای سرفه و سرماخوردگی را مصرف کنند.
اسپری بینی سالین و قطره‌ها بهترین گزینه‌ها برای شست‌وشوی بینی کودکان بالای یک سال به شمار می‌روند.
داروهای آنتی‌هیستامین
آنتی‌هیستامین‌ها برای تسکین علائم آلرژی یا تب یونجه اعم از خارش، عطسه، تورم یا بثورات پوستی مفید هستند.
مصرف داروهای آنتی‌هیستامین گاهی عوارض جانبی مانند خشکی دهان، دل‌پیچه و خواب‌آلودگی را به دنبال دارد.
بعضی از داروهای آنتی‌هیستامین کمتر باعث خواب‌آلودگی می‌شوند؛ مانند سیتریزین و لوراتادین که برای کودکان مناسب‌تر هستند، خصوصاً اگر در طول روز مصرف شوند. می‌توانید داروهای آنتی‌هیستامین غیر خواب‌آور را به کودکان بالای ۶ ماه بدهید.
پرومتازین و تری‌مپرازین از جمله آنتی‌هیستامین‌های بسیار خواب‌آور هستند. مصرف این داروها در کودکان زیر ۲ سال ممنوع است.
به‌طورکلی، مصرف طولانی‌مدت داروهای آنتی‌هیستامین توصیه نمی‌شود. بنابراین، اگر وضعیت فرزندتان طوری است که باید این دارو را زیاد مصرف کند، حتماً با پزشکتان مشورت کنید.
تأثیر آنتی‌هیستامین‌ها بر خواب
استفاده از آنتی‌هیستامین‌هایی مانند پرومتازین یا تری‌مپرازین برای رفع مشکل بیخوابی کودکان توصیه نمی‌شود، مگر آنکه زیر نظر پزشک مصرف شوند. این داروها گاهی باعث خواب‌آلودگی در طول روز می‌شوند که بر قابلیت یادگیری فرزندتان تأثیر می‌گذارند.
آنتی‌هیستامین‌ها ممکن است اثر معکوس هم داشته باشند و باعث بیش‌فعالی بعضی از کودکان شوند. یعنی حتی می‌توانند بدخوابی را تشدید کنند.
* اگر قصد دارید برای رفع مشکل بیخوابی یا مشکلات رفتاری فرزندتان به او دارو بدهید، همیشه قبل از مصرف از پزشک بپرسید که چه داروهایی مؤثر و بی‌خطر هستند.
داروهای کورتیکواستروئید
کورتیکواستروئیدها برای درمان التهاب، تورم یا خارش ناشی از آلرژی‌ها، آسم، نیش حشرات، اگزما و خروسک مفید و مؤثر هستند.
اسپری بینی، کرم‌ها و پمادهای کورتیکواستروئید با اثر ملایم را می‌توانید خودتان از داروخانه‌ها تهیه نمایید.
داروهای کورتیکواستروئید خوراکی یا کرم و پمادهای قوی‌تر فقط با تجویز پزشک قابل‌مصرف هستند.
پردنیزولون، پردنیزون و هیدروکورتیزون از دستۀ داروهای کورتیکواستروئید هستند.
داروهای ممنوعه برای کودکان
قبل از آنکه دارویی را به فرزندتان بدهید که پزشک تابه‌حال برای او تجویز نکرده است، دارو را به‌دقت بررسی کنید.
داروهای ضد تهوع
داروهای ضد تهوع را بدون تجویز و توصیۀ پزشک به فرزندتان ندهید. حالت تهوع و استفراغ معمولاً خیلی ادامه‌دار نیستند و فرزندتان بدون دارو خوب می‌شود. اگر این داروها به‌درستی مصرف نشوند، مضراتی برای کودکان به دنبال خواهند داشت.
ترکیب داروهای تجویزی و بدون نسخه
مصرف هم‌زمان داروهای تجویزی با داروهای بدون نسخه می‌تواند برای فرزندتان بسیار خطرناک باشد. همیشه قبل از مصرف با پزشک عمومی یا داروساز مشورت کنید.
داروهایی که برای فرزندتان تجویز نشده‌اند
داروهای بزرگسالان یا داروهایی که برای فردی دیگر تجویز شده‌اند، ممکن است آسیب‌های جدی به فرزندتان وارد کنند. پس هرگز نباید آن‌ها را به فرزندتان بدهید.
داروهای تاریخ‌گذشته یا مانده
داروهای منقضی شده نه‌تنها اثر نمی‌گذارند، بلکه می‌توانند باعث مسمومیت و آسیب‌های شدید شوند. هرگز داروهای مانده را برای بیماری‌های جدید استفاده نکنید.
قرص‌های جویدنی
قرص‌های جویدنی ممکن است خیلی راحت خردسالان را خفه کنند. قبل از دادن قرص‌های جویدنی به فرزندتان با پزشک عمومی یا داروساز مشورت کنید.
* تاکنون هیچ شواهدی مبنی بر مفیدبودن مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی برای کودکان یافت نشده است البته به جز کودکانی که دچار کمبود ویتامین هستند – که اگر رژیم غذایی متعادلی داشته باشند، دچار این کمبودها نخواهند شد. اگر نگران میزان دریافت ویتامین‌ها یا مواد معدنی فرزندتان هستید، این مسئله را با پزشکتان در میان بگذارید.
سؤالاتی دربارۀ داروهای کودکان که حتماً باید از پزشک عمومی یا دکتر داروساز بپرسید.
وقتی پزشک دارویی برای فرزندتان تجویز می‌کند، بهتر است سؤالات زیر را از او بپرسید:
- این دارو را برای چه مشکلی تجویز کرده‌اید؟
- چه مقدار و چه زمانی باید آن را به فرزندم بدهم؟
- نحوۀ استفاده از دارو به چه صورت است؟ آیا می‌توانم آن را با آّب، آبمیوه و شیر ترکیب کنم یا داخل پوره یا غذای او بریزم تا راحت‌تر آن را بخورد؟
- دارو چه موقع اثر خود را می‌گذارد؟
- آیا این دارو عوارض جانبی دارد یا با داروهای دیگری که فرزندم مصرف می‌کند، تداخل دارد؟
- آیا بعضی از مواد غذایی یا نوشیدنی‌ها را نباید همراه با این دارو به فرزندم بدهم؟
- فرزندم چه مدت باید این دارو را مصرف کند؟
- چگونه باید از این دارو نگهداری کنم؟
- آیا این دارو بی‌خطر است؟
- اگر مشکل فرزندم برطرف نشود، چند وقت بعد باید دوباره به شما مراجعه کنم؟
اگر دارویی را بدون نسخه از داروخانه می‌گیرید، باید تمام سؤالات بالا را از پزشک داروساز بپرسید.
فراموش نکنید اگر فرزندتان آلرژی دارد، حتماً به پزشک بگویید.
* نگه‌داشتن داروهای تاریخ‌گذشته یا بی‌استفاده در خانه، اصلاً درست نیست و حتی خطرناک است، خصوصاً اگر فرزندی خردسال دارید. ریختن داروهای بی‌استفاده در سینک ظرف‌شویی یا انداختن آن‌ها در سطل زباله به محیط‌زیست آسیب می‌زند. می‌توانید داروهای اضافی را به داروخانۀ محلتان تحویل دهید.
نکاتی پیرامون دارو دادن به کودکان
طبیعی است که کودکان برای دارو خوردن بازی در بیاورند و اذیت کنند، اما عمل به پیشنهادات زیر در این راستا به شما کمک می‌کند:
- اگر فرزندتان خردسال است، اجازه دهید خودش انتخاب کند که چگونه دارو را بخورد؛ مثلاً به‌جای سرنگ با فنجان یا قاشق بخورد.
- اگر فرزندتان بزرگ‌تر است، قرص‌ها را خرد و در آب حل کنید یا آن را در غذا بریزید. اما قبل از انجام این کارها با پزشک عمومی یا داروساز مشورت کنید.
- به فرزندتان توضیح دهید که چرا باید این دارو را بخورد. به زبانی ساده و در خور درک فرزندتان با او حرف بزنید. مثلاً به او بگویید: «اگه این داروها رو بخوری، جِرمای گوشِت از بین می‌ره و درد گوشِت خوب می‌شه.»
- از جدول تشویقی استفاده کنید. مثلاً می‌توانید هر زمان دارویش را می‌خورد، در جدول تیک بزنید یا برایش برچسب بچسبانید.
* در این مقاله، اسامی داروهای رایج صرفاً جهت آگاهی بیشتر ذکر شده‌اند. ازاین‌رو، بهداشت تی‌وی، داروی هیچ شرکت خاصی را توصیه یا تایید نمی‌کند و از سوی هیچ یک از شرکت‌های داروسازی، حمایت مالی دریافت نمی‌نماید.
والدین عزیز،
دوره شناخت و توجه به علائم خطر در شیرخواران در راستای تشخیص و درمان به‌موقع بیماری‌های شایع در کودکان، تولید شده است. پیشنهاد می‌کنیم با مراجعه به وب‌سایت بهداشت تی‌وی، این دوره جامع و مفید را تماشا بفرمایید.
