بیماری آدیسون چیست؟
بیماری آدیسون (Addison’s disease)، یک اختلال نادر است که در پی آن، غدد فوق‌کلیوی (آدرنال) به‌خوبی فعالیت نمی‌کنند و درنتیجه، ناهنجاری هورمونی به وجود می‌آید. این بیماری بر توانایی بدن در واکنش به فشار جسمانی تأثیر می‌گذارد. بیماری آدیسون ممکن است در تمام سنین بروز پیدا کند. این بیماری در شرایطی ظاهر می‌شود که بدن، مقدار بسیار کمی هورمون کورتیزول تولید می‌کند؛ هورمونی که تنظیم‌کنندۀ میزان قند خون و متابولیسم بدن است. بعلاوه، عدم تولید کافی هورمون آلدوسترون که مقدار سدیم و پتاسیم خون را کنترل می‌کند، ممکن است باعث بروز این بیماری شود.
عوامل بسیاری مانند بیماری‌های خودایمنی، عفونت‌ها، ازدست‌دادن خون با ویژگی مرتبط با کروموزوم X و سرطان، در بروز بیماری آدیسون نقش دارند. این بیماری در صورت عدم درمان، باعث دل‌درد شدید، ضعف، فشارخون پایین، نارسایی کلیه و شوک خواهد شد.
علائم و نشانه‌های بیماری آدیسون
علائم این بیماری ممکن است فقط زمانی بروز پیدا کنند که فرد، تحت‌فشار جسمانی قرار می‌گیرد. برخی از شایع‌ترین علائم این بیماری عبارت‌اند از:
- ضعف
- خستگی
- گیجی
- تند زدن نبض
- تیرگی پوست (که در ابتدا در دست‌ها و صورت قابل‌مشاهده است)
- کک‌ومک سیاه
- تغییر رنگ اطراف نوک سینه‌ها، دهان، مقعد، کیسه بیضه یا واژن به رنگ مشکی مایل آبی
- کاهش وزن
- کم‌آبی بدن
- ازدست‌دادن اشتها
- میل شدید به مصرف نمک
- درد عضلات
- حالت تهوع
- استفراغ
- اسهال
- عدم تحمل سرما
دلایل بروز بیماری
در بیشتر مواقع، بیماری آدیسون بر اثر نارسایی غدد فوق‌کلیوی به دلیل واکنش خودایمنی بروز پیدا می‌کند. در برخی موارد، نارسایی غدد فوق‌کلیوی به دلیل سرطان، عفونت یا بیماری‌های دیگر، باعث بروز این بیماری می‌شود.
دلایل دیگر ابتلا به این بیماری عبارت‌اند از:
- مصرف داروهای کورتیکواستروئیدی (مثل پردنیزون) برای درمان بیماری‌های دیگری مانند آسم، بیماری التهابی روده یا بعضی از سرطان‌ها
- مصرف داروهای مخصوص درمان عفونت‌های قارچی که ممکن است از تولید کورتیکواستروئیدها در غدد فوق‌کلیوی جلوگیری کنند.
در موارد بسیار نادر پیش می‌آید که بیماری آدیسون به‌عنوان یک ویژگی مرتبط با کروموزوم X به ارث می‌رسد؛ به‌عبارت‌دیگر، ژنی که باعث بروز این بیماری می‌شود، در کروموزوم X قرار دارد و از مادر به فرزند منتقل می‌شود. در این شرایط، علائم معمولاً در دوران کودکی یا نوجوانی ظاهر می‌شوند.
راه‌های تشخیص بیماری
علائم بیماری آدیسون اغلب به‌تدریج آشکار می‌شوند. پزشک برای تشخیص این بیماری، علاوه بر بررسی سابقۀ پزشکی و معاینۀ فیزیکی، آزمایش‌های زیر را نیز تجویز می‌کند:
- آزمایش خون برای اندازه‌گیری مقدار هورمون کورتیکواستروئید (کورتیزول) و هورمون هیپوفیز ACTH که فعالیت غدد فوق‌کلیوی را تنظیم می‌کند.
- تست تحریک ACTH برای بررسی عملکرد غدد فوق‌کلیوی
- اندازه‌گیری الکترولیت‌های خون
روش‌های درمان بیماری
درمان بیماری آدیسون با جایگزینی هورمون‌های اصلی مانند هیدرو کورتیزون صورت می‌گیرد تا عملکرد غدد فوق‌کلیوی بهبود پیدا کند. گاهی پردنیزون جایگزین هیدرو کورتیزون می‌شود. باتوجه‌به وضعیت فرد بیمار، هورمون‌ها به صورت خوراکی یا داخل وریدی تجویز می‌شوند. در بیشتر موارد، فرد بیمار باید تا آخر عمر این داروها را مصرف کند. همچنین در مواقعی که فرد تحت‌فشار جسمانی قرار دارد، آسیب‌دیده است، بدنش عفونت دارد و جراحی کرده است، احتمالاً پزشک، مقدار داروها را افزایش می‌دهد.
تجویز آلدوسترون نیز یکی دیگر از راه‌های درمان این بیماری است که به تنظیم میزان سدیم و پتاسیم خون کمک می‌کند. ازآنجایی‌که بیماری آدیسون چندان شایع نیست و در مواقع اورژانسی، آزمایشی برای تشخیص آن گرفته نمی‌شود، توصیه می‌کنیم فرد بیمار، دستبند هشدار پزشکی (Medical ID bracelet) دستش کند تا دیگران از وضعیت او مطلع شوند.
به منظور بهره‌مندی از دیگر اطلاعات مفید پیرامون سلامت خود، خانواده و فرزند عزیزتان، می‌توانید به وب‌سایت بهداشت تی‌وی مراجعه کنید و ویدیوهای آموزشی و کاربردی را باتوجه‌به نیازهایتان، تماشا بفرمایید.
