عوارض و علائم هشداردهنده ماه‌های آخر بارداری
برخی از عوارض مهم سه ماه آخر بارداری که باید آن‌ها را جدی بگیرید!
آخرین ماه‌های بارداری پر از اضطراب و دلواپسی است. بدنتان دچار تغییراتی شده است که افکار و نگرانی‌های وسواس‌گونه در ذهنتان شکل می‌گیرند.
اما چگونه می‌توانید تشخیص دهید که نگرانی شما طبیعی یا علائم هشداردهنده ماه‌های آخر بارداری است؟
در واپسین ماه‌های بارداری، خطر بروز برخی عوارض جدی مانند جداشدن جفت، پارگی زودرس کیسه آب، کوریوآمنیونیت (عفونت کیسه آمنیوتیک)، پیلونفریت (عفونت کلیه)، پره اکلامپسی، اکلامپسی، سندرم هِلپ (HELLP) و مشکلات دیگر، بارداری را تهدید می‌کند.
البته نباید نگران این عوارض باشید، اما باید از آن‌ها آگاه باشید. این علائم خطر ممکن است نشانه‌ای از وجود یک مشکل باشند که باید سریع‌تر برطرف شود.
در ادامه، به برخی از عوارض و علائم هشداردهنده و جدی اشاره می‌کنیم که ممکن است در آخرین ماه‌های بارداری، آن‌ها را مشاهده کنید. همچنین، به شما می‌گوییم که چگونه می‌توانید خطر بروز این عوارض را کاهش دهید و چه راه‌هایی برای درمان آن‌ها وجود دارد.
عوارض و علائم مهم و جدی اواخر بارداری
در ماه‌های آخر بارداری طبیعی است که احساس درد و ناراحتی را تجربه کنید (مانند تیرکشیدن ناحیۀ واژن و کمردرد). اما باید از تفاوت بین دردهای طبیعی سه ماه سوم بارداری و علائم عوارض احتمالی مانند پره اکلامپسی، اکلامپسی، سندرم هلپ و عوارض ناشی از بیماری‌های قلبی، آگاه باشید.
مهم‌ترین علائم هشداردهنده سه ماه آخر بارداری که باید آن‌ها را جدی بگیرید:
- خونریزی واژن
- نشت مایع آمنیوتیک
- ترشحات زیاد واژن
- تورم ناگهانی یا شدید صورت، دست‌ها یا انگشتان دست
- سردرد شدید یا سردردی که بهبود نمی‌یابد.
- درد یا گرفتگی در زیر شکم یا کمردرد شدید
- احساس درد یا سوزش هنگام دفع ادرار یا کاهش دفع ادرار
- تب یا لرز
- استفراغ یا حالت تهوعی که درمان نمی‌شود.
- سرگیجه یا تاری دید
- تغییر ناگهانی در حرکات جنین
هریک از علائم بالا می‌تواند نشانه‌ای از وجود عارضه‌ای جدی باشد. اما خودتان، بدنتان را بهتر می‌شناسید. اگر مشکل یا عارضۀ دیگری دارید که غیرعادی یا عجیب به نظر می‌رسد، آن را جدی بگیرید.
آیا در صورت مشاهدۀ هریک از علائم بالا، باید به پزشک مراجعه کنید؟
بله بلافاصله باید با پزشک یا مامای خود تماس بگیرید، حتی اگر بعد از ساعات کاری باشد.
دستورالعمل‌های فعلی برای پزشکان زنان و زایمان برای بررسی مشکلات احتمالی در سه ماه آخر بارداری
احتمالاً از هفته ۲۸ تا ۳۶ بارداری، دو بار در ماه و از هفته ۳۶ بارداری تا زمانی که نوزاد متولد شود، یک‌بار در هفته به پزشک خود مراجعه می‌کنید. بسیار مهم است که قبل از زایمان، چکاپ‌های معمول را انجام دهید؛ چون این معاینات به تشخیص زودهنگام مشکلات احتمالی کمک می‌کنند و خودتان و جنین را از خطرات دورنگه می‌دارند.
اما این همه ماجرا نیست. اخیراً، «کالج متخصصان زنان و زایمان آمریکا (ACOG)»، دستورالعمل‌های جدید مراقبت‌های دوران بارداری را برای محافظت از مادران در برابر بیماری‌های قلبی و عوارض ناشی از آن‌ها منتشر کرده است. تاکنون، تعداد زیادی از مادران در دوران بارداری به این بیماری‌ها دچار شده‌اند.
بر اساس این دستورالعمل:
- در دوران بارداری، تمام زنان باید از نظر ابتلا به بیماری قلبی – عروقی معاینه شوند.
- زنانی که در معرض خطر متوسط تا بالای ابتلا به بیماری‌های قلبی قرار دارند، باید تحت‌نظر و معاینه متخصص قلب و عروق قرار گیرند و در دوران بارداری، زایمان و پس از زایمان، در یک مرکز پزشکی که مراقبت خوبی ارائه می‌دهد، تحت‌نظر باشند.
شاید این دستورالعمل‌ها به نظرتان خیلی سخت‌گیرانه به نظر برسند، اما بسیار مهم هستند. اگر به بیماری قلبی مبتلا هستید یا عوامل خطر مربوط به آن را دارید که قلبتان را تحت‌فشار قرار می‌دهد (مانند فشارخون بالا)، با انجام اقداماتی برای رفع آن‌ها می‌توانید به کاهش خطر بروز عوارض جدی در دوران بارداری و همچنین پس از زایمان، کمک کنید.
برخی از عوامل خطر و دلایل بروز مشکلات و عوارض در آخرین ماه‌های بارداری
مشکلات و عوارض ماه‌های آخر بارداری به دلایل مختلفی ایجاد می‌شوند. بهترین راه برای حفظ سلامت خود این است که از عوامل خطر در بدن خودتان آگاه باشید و آن‌ها را با پزشکتان در میان بگذارید. برخی از شایع‌ترین این مشکلات عبارت‌اند از:
عوامل خطر بروز بیماری‌های قلبی و عوارض مربوط به آن:
- بارداری در سنین بالای ۴۰ سال
- چاقی
- ابتلا به فشارخون بالا از جمله مشکلات ناشی از فشارخون بالا در بارداری مانند پره اکلامپسی
- ابتلا به دیابت بارداری (به‌ویژه در صورت مصرف دارو)
- بروز اختلال آپنه انسدادی خواب
- داشتن سابقه زایمان زودرس یا سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری قلبی
- مصرف داروهایی که باعث اختلالات قلبی می‌شوند.
فاکتورهای خطر بروز پره اکلامپسی و اکلامپسی:
- چاقی
- زایمان در سنین بالای ۴۰ سال
- ابتلا به فشارخون بارداری
- ابتلا به این بیماری‌ها قبل از بارداری: دیابت، لوپوس، آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی)، اسکلرودرمی، کم‌خونی داسی‌شکل، ترومبوفیلی و سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
- بارداری چندقلویی
- بارداری از طریق لقاح آزمایشگاهی (IVF)
- کمبود ویتامین E، C یا منیزیم یا کمبود ویتامین D در ۲۶ هفته اول بارداری
عوامل خطر ابتلا به سندرم هِلپ:
- ابتلا به فشارخون بارداری، پره اکلامپسی یا اکلامپسی
درمان عوارض جدی ماه‌های آخر بارداری
اگر در معرض ابتلا به عوارض سه ماه آخر بارداری هستید، پزشک ممکن است اقدامات پیشگیرانه مانند معاینه مرتب و انجام آزمایش‌های مکرر را به شما توصیه کند. چنانچه در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی باشید، احتمالاً باید به متخصص قلب و عروق مراجعه کنید.
پره اکلامپسی و سندرم هِلپ
درمان این عوارض بعد از زایمان شروع می‌شود (پس از زایمان همچنان باید مراقب علائم پره اکلامپسی باشید).
دیابت بارداری یا پره اکلامپسی درصورتی‌که شدید نباشند، احتمالاً در خانه با اقدامات زیر قابل‌کنترل هستند:
- انجام آزمایش‌های منظم خون و ادرار
- شمارش روزانۀ حرکات جنین
- کنترل فشارخون
- نوشیدن آب بیشتر، مصرف پروتئین بیشتر و نمک کمتر
- خوابیدن به پهلوی چپ
پره اکلامپسی شدید معمولاً در بیمارستان و با اقدامات زیر درمان می‌شود:
- مانیتور منظم قلب جنین
- تجویز یا تزریق داروهای کاهش فشارخون
- الکترولیت‌هایی مانند سولفات منیزیم
- در صورت رسیدن به هفتۀ ۳۴ بارداری، زایمان زودرس با روش‌های القای زایمان
سندرم هِلپ معمولاً در بیمارستان و با اقدامات زیر درمان می‌شود:
- اگر قبل از هفته ۳۴ بارداری هستید، داروهای فشارخون، سولفات منیزیم و کورتیکواستروئیدها تجویز می‌شوند.
- اگر به هفتۀ ۳۴ رسیده‌اید، زایمان زودرس از طریق روش‌های القای زایمان
آیا می‌توانید از بروز این عوارض در ماه‌های آخر بارداری جلوگیری کنید؟
هیچ راهی وجود ندارد که بارداری بدون عارضه را تجربه کنید. اما با انجام اقدامات زیر می‌توانید خطر بروز این عوارض را تا حد زیادی کاهش دهید:
۱. از بروز خطرات پیشگیری کنید.
وضعیت سلامت خود را با پزشکتان در میان بگذارید و معاینات قبل از زایمان خود را پیگیری کنید. در صورت مشاهدۀ هرگونه علامت غیرعادی، به پزشکتان اطلاع دهید! قطعاً خودتان، بدنتان را بهتر می‌شناسید، پس اگر چیزی به نظرتان عجیب می‌رسد، آن را با پزشکتان در میان بگذارید.
۲. تغذیۀ سالم داشته باشید.
میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، لبنیات کم‌چرب و پروتئین‌های بدون چربی را در برنامۀ غذایی‌تان بگنجانید. مراقب مقدار وعده‌های غذایی‌تان باشید. در دوران بارداری، فقط به ۳۰۰ تا ۵۰۰ کالری اضافی در روز نیاز دارید.
۳. ورزش کنید.
ابتدا باید از پزشکتان تأیید بگیرید. اما به‌طورکلی، حتماً روزانه ۳۰ دقیقه ورزش‌های با شدت متوسط (مانند پیاده‌روی سریع) انجام دهید.
۴. مراقبت وزنتان باشید.
در دوران بارداری، باید به‌اندازه کافی اضافه‌وزن داشته باشید، اما نه بیش از حد.
۵. دربارۀ مصرف آسپرین از پزشکتان سؤال کنید.
پزشکتان ممکن است دوز کم آسپرین را به‌صورت روزانه برایتان تجویز کند تا از عوارضی مانند پره اکلامپسی در امان بمانید. به‌خصوص اگر در بارداری قبلی، پره اکلامپسی یا فشارخون بارداری داشتید یا در گروه‌های پرخطر قرار دارید.
۶. هر روز مسواک بزنید و نخ دندان بکشید.
نتایج برخی از تحقیقات نشان می‌دهند که سابقۀ ابتلا به بیماری پریودنتال با افزایش خطر ابتلا به پره اکلامپسی ارتباط دارد. پس در دوران بارداری، به‌خوبی از دهان و دندان‌هایتان مراقبت کنید.
۷. در دوران بارداری، مصرف ویتامین‌ها را فراموش نکنید.
کمبود برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی با افزایش خطر ابتلا به پره اکلامپسی، مرتبط است.
ابتلا به پره اکلامپسی در دوران بارداری، خطر ابتلا به فشارخون بالا، بیماری‌های قلبی – عروقی، سکته مغزی و بیماری‌های کلیوی را در مراحل بعدی زندگی‌تان افزایش می‌دهد. خصوصاً اگر در دو یا چند بارداری قبل خود، به این عارضه مبتلا بوده‌اید یا مجبور شده‌اید قبل از هفته ۳۴ بارداری زایمان کنید.
به همین دلیل باید با پزشکتان مشورت کنید تا برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری‌ها پس از زایمان، اقدامات لازم را انجام دهید؛ کارهایی مانند تغییر سبک زندگی مثل پیروی از رژیم غذایی مناسب برای حفظ سلامت قلب و ورزش بیشتر.
اگرچه ممکن است در ماه‌های آخر بارداری، دچار برخی از عوارض و مشکلات جدی شوید، اما در این هفته‌های پایانی و خاص، فقط نبای نگران سلامتی‌تان باشید. بلکه بهتر آن است که از قبل پیشگیری کنید.
مراقبت‌های دوران بارداری را به‌خوبی دنبال کنید، با پزشکتان در ارتباط باشید، به علائم هشداردهنده توجه کنید و فیلم شناخت علائم خطر در بارداری را در وب‌سایت بهداشت تی‌وی تماشا نمایید. بهتر است آرامش خود را حفظ کنید و صبور باشید. زودتر از آنچه فکرش را بکنید، کودک دلبندتان به‌سلامت پا به این دنیا می‌گذارد.
