ماساژ نوزادان و شیرخواران
چرا ماساژ کودک و یادگیری آن برای والدین بسیار مهم و ارزشمند است؟
رشد مغز نوزادان و شیرخواران
سه سال اول زندگی، بهترین و کمیاب‌ترین لحظات زندگی برای آموزش یک کودک و برداشت‌های او از جهان هستی است تا در یابد می‌خواهد در چگونه جهانی گذران عمر کند.
اگر مغز شیرخوار را همچون یک سیستم سخت‌افزار کامپیوتر در نظر بگیریم، نرم‌افزارهایی که توانمندی این رایانه را مشخص می‌کنند، اطلاعات، تعامل و تقویت پنج حس او کمی پیش از موعد در سه سال اول زندگی هستند. کودکی که لمس‌کردن را تجربه می‌کند، بغل می‌شود و در آغوش پدر و مادر، آرام می‌گیرد، درک می‌کند که دنیا، مکانی بسیار امن است. اما کودکی که بی‌توجه و بدون آگاهی، فقط تغذیه می‌شود و رشد می‌کند، احساس ناامنی و ناهماهنگی با جهان پیرامون خویش دارد. باید گفت که متأسفانه والدین او نمی‌دانند که با بی‌توجهی و عدم برآوردن نیازهای روانی، حسی و جسمی کودک خود، چگونه سرنوشت دیگری را برای او رقم می‌زنند.
خدمت بزرگ والدین در این دوران طلایی، آگاهی زودهنگام از نیازهای روحی، روانی و جسمانی و برآورده‌کردن به‌موقع این نیازها است. این گونه والدین می‌توانند از فرصت رشد سیناپس‌های مغزی به‌ویژه در سه سال اول زندگی، بهترین بهره را برای رشد مغزی کودک، ببرند. تجربۀ حس لمس، مهم‌ترین نیازی است که جسم شیرخوار در سه سال اول به‌شدت به آن وابسته و نیازمند است و تداوم تأمین آن در سال‌های بعد نیز در یکپارچگی رشد مغز او، بسیار کمک‌کننده خواهد بود.
فرایند رشد مغز انسان
مغز در تمام عمر در پاسخ به تجربه‌های محیطی، تغییر می‌یابد؛ بنابراین در ساختار مغز که بی‌وقفه در حال تغییر است، همواره درحال‌رشد هستیم و برای اجتماعی بودن تکامل می‌یابیم. به بیان ساده روابط انسانی، «پیوندهای عصبی مغز» را ایجاد می‌کنند و هر یک از آن‌ها در تشکیل ذهن، نقش دارند. رابطه‌ها و پیوندهای عصبی با هم «ذهن» را شکل می‌دهند. ازاین‌رو، ذهن چیزی بیش از فعالیت مغز است و در واقع، جریان انرژی و اطلاعات را در بدن تنظیم می‌کند.
جریان اطلاعات و انرژی، «فرایندی ارتباطی» تلقی می‌شود که در میان مردمان یک «فرهنگ» مشترک است. این جریان، همان چیزی است که در اسکن مغز افراد اندازه‌گیری می‌شود. «ذهن»، «مغز» و «روابط انسانی»، سه عنصر جدا از هم نیستند، بلکه از سویی، سه جنبه از جریان انرژی و اطلاعات به شمار می‌آیند که «مغز» سازوکار عصبی در بدن و جریان آن را شکل می‌دهد. از سویی دیگر، «روابط انسانی» در این جریان مشارکت دارند و «ذهن» تنظیم‌کننده آن در نظام عصبی بدن است.
اهمیت ماساژ نوزادان و شیرخواران
در گذشته، والدین، اطلاعاتی دربارۀ مغز و ارتباط آن با حس لمس نداشتند. اما به اشکال دیگر مانند بغل‌کردن دائم شیرخوار، روغن زدن به بدن و شکم او، خواندن آوا و لالایی ملایم و کارهایی ازاین‌قبیل، به طور غریزی این نیاز ذاتی شیرخوار را تأمین می‌کردند. اما نتایج تحقیقاتی که طی بیست سال گذشته پیرامون تقویت سیناپس‌های مغزی و ارتباط آن با حس لامسه صورت‌گرفته است، نشان می‌دهند که ماساژ نوزادان و شیرخواران چند بار در هفته و هر بار به مدت چند دقیقه، برای رشد بهتر مغز و بدن آنان، بسیار مفید و مؤثر است.
فواید ماساژ برای نوزادان، شیرخواران و والدین
- راهکاری عالی برای پیوند والدین با کودک است.
- تحریک و تقویت رشد حرکتی از جمله هماهنگی و تعادل در نوزاد و شیرخوار
- کاهش استرس، اضطراب و ایجاد آرامش در نوزاد و والدین
- کاهش تنش و گرفتگی در عضلات نوزاد و شیرخوار
- ماساژ با افزایش گردش خون و تولید چربی طبیعی به بهبود سلامت پوست نوزاد و شیرخوار منجر می‌شود.
- ماساژ نوزاد و شیرخوار با تحریک حواس لامسه، شنوایی و بصری، به افزایش آگاهی حسی او کمک شایانی می‌کند.
- ایجاد آرامش و کاهش ناراحتی و درنتیجه، کاهش گریه و بی‌قراری در نوزاد و شیرخوار
- تنظیم تنفس و اکسیژن در نوزاد و بهبود عملکرد ریه‌ها
- کاهش سفتی عضلات در نوزاد و شیرخوار و به دنبال آن، افزایش انعطاف‌پذیری و تحرک
- تقویت تماس و ارتباط چشمی بیشتر بین والدین و کودک
- ماساژ نوزاد و شیرخوار می‌تواند با ترویج تعاملات مثبت با والدین و مراقبان، به رشد اجتماعی او کمک کند.
- کاهش علائم اگزما از جمله خارش و خشکی پوست
- ماساژ نوزاد و شیرخوار به والدین کمک می‌کند تا نیازها و خواسته‌های کودک خود را بهتر بشناسند.
- مؤثر در کاهش علائم یبوست از جمله ناراحتی و نفخ شکم نوزاد
- ماساژ نوزاد و شیرخوار به دلیل افزایش پیوند عاطفی مادر و ایجاد آرامش، در کاهش خطر افسردگی بعد از زایمان مادر تأثیرگذار است.
- مؤثر در وزن‌گیری سالم شیرخوار با تحریک اشتها و هضم غذا به‌ویژه اگر کودک کم‌وزن باشد.
- افزایش رشد مغز با تقویت رشد و توسعه مسیرهای عصبی
- ماساژ نوزاد و شیرخوار می‌تواند نیاز به مصرف دارو در بیماری‌هایی مانند قولنج، رفلاکس و یبوست را کاهش دهد.
- بهبود تون عضلانی با تحریک ماهیچه‌ها و تقویت رشد سالم کودک
- کاهش خطر تأخیر در رشد با تقویت رشد و تکامل سالم
- بهبود «هم‌ترازی بدن» با ارتقای وضعیت بدنی سالم و کاهش تنش در عضلات
- مؤثر در کاهش علائم آسم از طریق ارتقا عملکرد سالم ریه و کاهش التهاب
- ماساژ نوزاد و شیرخوار با تحریک حواس و ارتقای «پردازش اطلاعات حسی»، پردازش حسی سالم را برای او امکان‌پذیر می‌سازد.
- نوزادانی که «تروما» یا ضربه‌های روحی مثل جدایی از مادر، بیماری، ضربه، ترس و… را تجربه کرده‌اند، انجام ماساژ تأثیر شگرفی بر بهبودی و استرس آن‌ها می‌گذارد.
ناگفته نماند که به نشانه‌های کودک خود توجه کنید در صورت ناراحتی، ماساژ شیرخوار را متوقف نمایید. نیازی نیست هر روز کودک خود را ماساژ دهید، اما انجام این کار چند بار در هفته می‌تواند فواید زیادی به همراه داشته باشد. همچنین دقت داشته باشید که حرکات ماساژ روی بدن آرام و یکنواخت باشند و برنامه‌ای روتین برای این کار داشته باشید تا هم برای شما و هم برای کودکتان، مفید و شادی‌آور باشد.
با آگاهی از اهمیت و فواید ماساژ برای نوزادان، شیرخواران و والدین، بر خود لازم دانستیم تا نحوۀ ماساژ صحیح نوزاد و شیرخوار را در دوره‌ای مفید و کاربردی به شما آموزش دهیم. می‌توانید با مراجعه به وب‌سایت بهداشت تی‌وی و تماشای دوره ماساژ نوزادان و شیرخواران، از نحوۀ شروع و انجام ماساژ، آگاهی پیدا کنید. همچنین، ویدئو بوک ماساژ نوزادان و شیرخواران را می‌توانید در قسمت کتاب‌های صوتی تصویری (ویدئو بوک) پلتفرم بهداشت تی‌وی، هم‌زمان مشاهده کنید و گوش دهید.
