رشد شیرخوار در سنین ۰ تا ۱ ماهگی
کودک در سنین ۰ تا ۱ ماهگی فقط به نوازش و آغوش، شیر خوردن و خوابیدن نیاز دارد.
او هر روز چیزهای زیادی می‌آموزد. مغز شیرخوار با دیدن، شنیدن و لمس دنیای اطراف رشد و تکامل می‌یابد.
کودک ممکن است بتواند با چشم‌های خود صورت شما را دنبال کند. در این سن، چهره‌ها جالب‌ترین چیز برای او هستند. او دوست دارد به اسباب‌بازی‌هایی با رنگ‌های متضاد مانند قرمز، سیاه‌وسفید نگاه کند. او از اسباب‌بازی‌هایی خوشش می‌آید که دارای صورت یا طرح‌های چرخشی یا شطرنجی هستند.
کودک یک‌ماهه می‌تواند صدای شما را بشنود و آن را تشخیص دهد، اما شاید گاهی با شنیدن صدای شما یا صدایی دیگر وحشت‌زده شود.
اگرچه ارتباط چشمی یکی از راه‌هایی است که شیرخوار از طریق آن توجه مثبت شما را طلب می‌کند، اما بیشتر از طریق گریه با شما ارتباط می‌گیرد. مثلاً اگر به شما نیاز داشته باشد، گریه می‌کند یا صداهایی از خود درمی‌آورد.
وقتی کودک دمر می‌خوابد، احتمالاً می‌تواند سرش را کمی بلند کند و یا هنگامی‌که به پشت دراز می‌کشد، سرش را به اطراف می‌چرخاند. این‌گونه می‌بیند شما کجا هستید و چه چیزهایی در اطراف او وجود دارد.
گاهی شیرخوار انگشت شما را می‌گیرد، اما بیشتر اوقات دست‌های خود را محکم مشت می‌کند.
بهبود رشد شیرخوار در سنین ۰ تا ۱ ماهگی
راهکارهای زیر برای بهبود رشد کودک در سنین ۰ تا ۱ ماهگی مؤثر هستند:
- با او وقت بگذرانید: سعی کنید برای شیرخوار، کتاب بخوانید، داستان بگویید، با او حرف بزنید و برای او آواز بخوانید. انجام روزانۀ این کارها به کودک کمک می‌کند تا با صداها و کلمات آشنا شود.به‌این‌ترتیب، مهارت‌های زبانی و ارتباطی او شکل می‌گیرند که در بزرگسالی به آن‌ها نیاز دارد.
- به چشم‌های او نگاه کنید: وقتی کودک به چشم‌های شما نگاه می‌کند، شما هم این کار را انجام دهید. این کار برای ایجاد پیوند عاطفی با نوزاد بسیار اهمیت دارد.وقتی نوزاد از شما روی برمی‌گرداند، در واقع به شما می‌گوید که کافی است و به استراحت نیاز دارد.
- به او لبخند بزنید: وقتی شیرخوار لبخند شما را می‌بیند، موادی در بدن او آزاد می‌شوند که احساس امنیت و اطمینان به او می‌بخشند.همچنین، لبخندزدن به کودک باعث دلبستگی او به شما می‌شود.
- با او بازی کنید: بازی با نوزاد یا شیرخوار موجب رشد مغز او می‌شود، به او کمک می‌کند تا دنیای اطراف خود را بشناسد و پیوند عاطفی با شما ایجاد کند.
- او را دمر بخوابانید: کودک شیرخوار را هر روز به مدت ۱ تا ۵ دقیقه، دمر بخوابانید تا بازی کند؛ به‌این‌ترتیب، عضلات سر، گردن و بالاتنۀ او تقویت می‌شوند. او برای بلندکردن سر خود، چهاردست‌وپا رفتن، بالاکشیدن خود و ایستادن، این عضلات را به کار می‌گیرد.همیشه وقتی کودک را دمر می‌خوابانید، مراقب او باشید و برای خوابیدن، او را به پشت برگردانید.
- او را ماساژ دهید: ماساژ نوزاد، روشی عالی برای برقراری پیوند عاطفی با او تلقی می‌شود. حتی زمانی که او بدخلق است، ماساژ در آرامش و تسکین او کمک مؤثر است.
* گاهی کودک تمایلی به انجام هیچ یک از این کارها ندارد، مثلاً شاید خیلی خسته یا گرسنه باشد. او از نشانه‌های مخصوص به خود استفاده می‌کند تا به شما بگوید که چه زمانی باید استراحت کند و به چه چیزهایی احتیاج دارد.
گریۀ شیرخوار و نحوۀ واکنش به آن
گاهی علت گریۀ نوزاد یا شیرخوار را می‌دانید. وقتی به گریۀ او واکنش نشان می‌دهید – مثلاً زمانی که گرسنه است به او شیر می‌دهید – احساس امنیت و آرامش بیشتری پیدا می‌کند.
اما در مواقعی هم متوجه نمی‌شوید چرا کودکتان گریه می‌کند که در این صورت، باز هم آرام‌کردن او بسیار مهم است. توجه داشته باشید که با گرفتن، نوازش و بغل‌کردن یا صحبت‌کردن با او با صدای آرام، کودک بغلی نمی‌شود.
ممکن است گاهی پیش بیاید که گریه‌های زیاد فرزندتان، شما را کلافه، ناراحت یا آشفته کند. در این شرایط، بهتر است او را در مکانی امن مانند تختخواب قرار دهید و یا از شخص دیگری بخواهید مراقب او باشد. سپس برای مدت کوتاهی از خانه خارج شوید یا به اتاقی دیگر بروید و چند نفس عمیق بکشید تا آرامش خود را به دست آورید. می‌توانید با یکی از اعضای خانواده یا دوستان خود نیز تماس بگیرید و این مسائل را با آن‌ها در میان بگذارید.
* اگر برای نگهداری از نوزاد یا کودک شیرخوار به کمک نیاز دارید، درخواست کمک هیچ اشکالی ندارد. می‌توانید راهکارهای مقابله با خشم، اضطراب و استرس را نیز امتحان کنید.
در چه شرایطی باید نگران رشد کودک ۰ تا ۱ماهه باشید؟
در صورت نگرانی یا مشاهدۀ هریک از موارد زیر در کودک یک‌ماهه به پزشک او اطلاع دهید. اگر کودک:
- خوب شیر نمی‌خورد.
- خیلی خسته است یا بیش از حد می‌خوابد – یعنی بیش از ۱۶ ساعت در روز.
- دست یا پای خود را تکان نمی‌دهد.
- به نور شدید یا برخی مسائل، واکنش نشان نمی‌دهد – مثلاً صورت شما را با چشم‌های خود دنبال نمی‌کند.
- صداهایی مانند غان‌وغون از خود درنمی‌آورد.
- واکنشی به صداها نشان نمی‌دهد، به طور مثال، با شنیدن صداهای بلند از جا نمی‌پرد یا سرش را به سمت صداها نمی‌چرخاند.
- خوب نمی‌خوابد.
روند رشد کودک در سنین ۱ تا ۲ ماهگی
در این سنین، کودک اغلب بیشتر گریه و بهانه‌گیری می‌کند. این وضعیت، روند طبیعی رشد است و به‌مرور به پایان می‌رسد. گریه و بهانه‌گیری کودک اغلب در حدود هفتۀ ۶-۸ تولد به اوج خود می‌رسد و در حدود هفتۀ ۱۲-۱۶ تولد، به‌تدریج برطرف می‌شود.
اکنون، کودکتان پیوند عاطفی محکمی با شما برقرار کرده است – او شما را می‌شناسد و به صدا و لبخندتان واکنش نشان می‌دهد. او از حدود هفتۀ ششم تولد، لبخندزدن را شروع می‌کند.
کودکتان می‌تواند اجسام واقع در فاصلۀ ۴۵ سانتی‌متری را ببیند. او حالا می‌بیند که شما به این‌طرف و آن طرف می‌روید و با حرکت چشم‌های خود از سمتی به سمت دیگر و همچنین از بالابه‌پایین یا برعکس، شما را دنبال می‌کند.
کودک دو‌ماهه نسبت به صدا هوشیارتر است و وقتی با او حرف می‌زنید، به شما نگاه می‌کند. همچنین، صداهای بیشتری از خود درمی‌آورد، بیشتر غان‌وغون می‌کند و صداهایی مانند «اَ» و «اُ» را ادا می‌کند.
شیرخوار در این سنین بیشتر حرکت می‌کند. وقتی دمر می‌خوابد، شاید بتواند سرش را بلند کند و به اطراف بچرخاند. حتی ممکن است سینه خود را از زمین بلند کند.
او در این سنین متوجه می‌شود که انگشت و دست دارد. از حالا به بعد، کودکتان، دست‌های خود را بیشتر باز می‌کند و می‌تواند جغجغه را نگه دارد. همچنین، ممکن است بتواند دو دست خود را به هم قلاب کند.
وقتی زمان شیر خوردن کودکتان فرامی‌رسد، ممکن است با دیدن سینۀ شما یا شیشه شیر، دهان خود را باز کند.
وضعیت رشد کودک در سنین ۲ تا ۳ ماهگی
کودک شیرخوار در سنین ۲ تا ۳ ماهگی می‌فهمد که صدا و چهره باهم ارتباط دارند، خصوصاً صدا و چهرۀ شما. به همین دلیل، دلبستگی شدیدی به شما پیدا می‌کند. او ممکن است با چشم‌هایش شما را دنبال کند و از لبخندزدن به شما لذت ببرد. حتی شاید وقتی با او صحبت می‌کنید، به شما پاسخ دهد.
کودکتان می‌تواند به اشیایی مانند قطعات کوچک و اسباب‌بازی‌ها دقیق‌تر نگاه کند. همچنین، با چشم‌هایش اشیا بالای سرش را دنبال می‌کند که به‌صورت دایره یا هلالی در حال حرکت هستند.
در این سنین نیز کودک شیرخوار گریه و بهانه‌گیری می‌کند، اما به‌مرور کم می‌شود.
فرزندتان به روش‌های جدید با شما ارتباط برقرار می‌کند. مثلاً ممکن است گریۀ او در هنگام گرسنگی با گریۀ هنگام درد، تفاوت داشته باشد. او هنوز هم برای بیان خواسته‌هایش از حالات چهره و زبان بدنش استفاده می‌کند. اگر کودکتان تاکنون نمی‌خندید، ممکن است خندیدن را در این سنین آغاز کند.
از حالا به بعد، کودک احساساتی مانند علاقه، تنفر، غم و لذت را از خود نشان می‌دهد.
او احتمالاً می‌تواند دست‌هایش را به هم قلاب کند. حالا بیشتر اوقات دست‌هایش را باز نگه می‌دارد و دوست دارد آن‌ها را باز و بسته کند. همچنین، استفادۀ هم‌زمان از دست‌ها و چشم‌هایش را آغاز می‌کند. حتی ممکن است دست‌هایش به صورت شما برسند و یا آن‌ها را به سمت چیزی ببرد.
کودک در حالت دمر می‌تواند روی ساعد خود دراز بکشد یا به پهلو بچرخد. وقتی روی شکم یا به پشت می‌خوابد، می‌تواند پاهایش را دراز کند و لگد بزند. اگر او را در حالت ایستاده نگه دارید – مثلاً روی زمین یا در دامان خودتان – شاید سعی کند روی پاهایش بایستد.
بهبود روند رشد کودک در سنین ۲ تا ۳ ماهگی
راهکارهای زیر برای بهبود رشد کودک در سنین ۲ تا ۳ ماهگی مؤثر هستند:
- با هم، بازی کنید: بازی کردن با کودک، احساس دوست داشته شدن و امنیت در او پدید می‌آورد. برای این کار به اسباب‌بازی خاصی احتیاج ندارید؛ فعالیت‌هایی ساده مانند کتاب‌خواندن، حرف‌زدن، خواندن آهنگ‌هایی مثل «چشمک بزن ستاره کوچولو» و انجام بازی‌هایی چون دالی موشک را امتحان کنید.
* همچنین می‌توانید از راهکارهایی استفاده کنید که برای کودک ۰ تا ۱ماهه عنوان کردیم.
چه زمانی باید نگران رشد کودک باشید؟
در صورت نگرانی یا مشاهدۀ هریک از موارد زیر در کودک سه‌ماهه به پزشک او اطلاع دهید:
دیدن، شنیدن و تعامل
کودک:
- خیلی گریه می‌کند.
- نمی‌تواند چشم‌هایش را روی یک چیز متمرکز کند و دائم آن‌ها را به اطراف می‌چرخاند (اگر در این سنین، کودک گاهی چشم‌هایش را به اطراف بچرخاند، امری طبیعی است).
- به چشم‌های شما نگاه نمی‌کند حتی برای مدتی کوتاه.
- به چهره‌ها توجهی نمی‌کند.
- صدایی از خود درنمی‌آورد یا به صداها واکنش نشان نمی‌دهد.
رفتار
کودک:
- خوب شیر نمی‌خورد.
- خواب خوبی ندارد.
- خیلی خسته است یا بیش از حد می‌خوابد؛ یعنی بیش از ۱۶ ساعت در روز.
- لبخندزدن را شروع نکرده است.
تحرک
کودک:
- بیشتر اوقات دست‌هایش را مشت می‌کند.
- بدنش بسیار شل یا سفت است.
والدین عزیز،
فیلم قدم نورسیده مبارک، راهنمای جامع مراقبت از نوزاد در چهار هفتۀ اول زندگی است. می‌توانید با مراجعه با وب‌سایت بهداشت تی‌وی، این دورۀ مفید و کاربردی را تماشا بفرمایید. همچنین، برای فراگیری سایر مهارت‌های مراقبت از کودک می‌توانید سایر دوره‌های این پلتفرم را در این بخش تماشا کنید.
