افسردگی قبل و بعد از زایمان

بسیاری از خانم‌­ها در دوران بارداری و بعد از زایمان به دلیل نوسانات هورمونی، دوره‌­ای از افسردگی را تجربه می‌­کنند. افسردگی یکی از اختلالات روانی است که با تغییرات احساسی، رفتاری، فکری و اجتماعی همراه است. اما نگران نباشید! چون مانند تمام اختلالات و بیماری‌­ها، قابل‌درمان است. فقط باید صبور باشید و به توصیه‌­های متخصصان عمل کنید.

در این مقاله قصد داریم به علائم افسردگی قبل و بعد از زایمان و راهکارهای درمان آن بپردازیم.

افسردگی قبل و بعد از زایمان چیست؟

افسردگی قبل از زایمان در دوران بارداری و افسردگی بعد از زایمان بعد از تولد نوزاد رخ می‌دهد که هر دو نوع افسردگی جدی هستند. احساسات منفی که بیش از دو هفته ادامه یابند و شما را از انجام کارهای روزمره یا ضروری بازدارند، از جمله علائم افسردگی به شمار می‌آیند.

علائم و روش‌های درمان افسردگی قبل و بعد از زایمان یکسان است. تنها تفاوتی که بین این دو نوع افسردگی وجود دارد، مدت‌زمان تداوم آن‌ها است.

افسردگی قبل و بعد از زایمان چیزی بیش از تغییرات احساسی و عاطفی است که زنان در دوران بارداری یا بعد از زایمان تجربه می‌کنند. خانم‌­های باردار که در این دوران با تغییرات جسمانی بزرگی روبرو می‌شوند، ممکن است تا حدی دچار احساسات منفی شوند. همچنین، مادرانی که به‌تازگی صاحب فرزند شده‌اند، شاید تا چند روز بعد از زایمان، نوعی «احساس اندوه و کج‌خلقی» (Baby blues) را تجربه کنند. اما این نوع تغییرات احساسی برخلاف افسردگی بعد از زایمان، گذرا هستند.

در صورت ابتلا به افسردگی به‌طورقطع به کمک متخصص و حمایت خانواده نیاز دارید. وقتی از علائم و نشانه‌های افسردگی قبل و بعد از زایمان آگاه باشید، می‌توانید هرچه زودتر درمان را آغاز کنید.

علائم افسردگی قبل و بعد از زایمان

تجربۀ افسردگی قبل و بعد از زایمان ممکن است در هریک از مادران، متفاوت باشد.

اگر بی‌حوصله یا عصبی هستید و یا علاقه‌ای ندارید تا به فعالیت‌های دلخواهتان بپردازید، باید این وضعیت را جدی بگیرید. حتی ممکن است تغییراتی در احساسات و تفکر، رفتار و زندگی اجتماعی و سلامت عمومی بدنتان مشاهده کنید.

چنان چه بیش از دو هفته است که با هریک از علائم زیر روبرو هستید، به کمک و مشاورۀ متخصص نیاز دارید. چنان چه در گذشته بیماری روانی داشتید، بهتر است این مسئله را با پزشکتان در میان بگذارید. این احتمال وجود دارد که بیماری‌های روانی که در گذشته به آن‌ها مبتلا بودید، دوباره در دوران بارداری عود کنند.

در ادامه، به برخی از تغییرات روحی و روانی اشاره می­‌کنیم که ممکن است بعد از زایمان تجربه کنید:

تغییرات احساسی

• بیشتر مواقع بی‌حوصله یا عصبی هستید.
• احساس ناراحتی یا گریه دارید.
• اعتمادبه‌نفس خود را از دست می‌دهید.
• خشمگین یا تندخو می‌شوید.
• احساس سردرگمی دارید.
• از تنها بودن یا بیرون رفتن می‌ترسید.
• از تنها ماندن با بچه می‌ترسید.

تحولات فکری

• خود را مقصر تمام اتفاقات می‌دانید و یا فکر می‌کنید بی‌ارزش و بی‌عرضه هستید.
• فکر می‌کنید فرزندتان با افراد دیگر خوشبخت‌تر خواهد بود.
• تصور می‌کنید نمی‌توانید کاری انجام دهید.
• نمی‌توانید به طور واضح فکر، تمرکز یا تصمیم‌گیری کنید.
• احساس می‌کنید فرزندتان شما را دوست ندارد.
• به آسیب‌زدن به خودتان یا کودکتان فکر می‌کنید.

تغییرات رفتاری یا اجتماعی

• اشتیاق خود را به انجام کارهای موردعلاقۀ خود از دست می‌دهید.
• شروع‌کردن کارها برایتان دشوار است.
• در انجام کارهای روزمره مانند آشپزی یا خریدکردن با چالش مواجه هستید.
• از خانواده و دوستان نزدیک کناره می‌گیرید.
• به‌خوبی از خودتان مراقبت نمی‌کنید.

تغییرات جسمی

• دچار بدخوابی می‌­شوید؛ نمی‌توانید بخوابید یا بیش از حد می‌خوابید.
• دچار بی‌اشتهایی یا افزایش اشتها می‌شوید.
• انرژی‌تان افت می‌کند.

تعداد کمی از خانم‌­ها در هفته‌های اول بعد از زایمان، به روان‌پریشی (سایکوز) پس از زایمان دچار می‌شوند – این بیماری، بسیار نادر است که بعضی از زنان در روزها یا هفته‌های اول بعد از زایمان به آن مبتلا می‌شوند. این بیماری در اثر تغییر ناگهانی در خلق‌وخو، رفتار و فکر به وجود می‌آید. نشانه‌های این بیماری عبارت­‌اند از: هذیان، توهم، باورهای پارانوئید، بی‌حوصلگی یا پرحوصلگی و افکار مبهم و آشفته.

مراجعه به متخصص برای بهبود افسردگی

اگر فکر می‌کنید به افسردگی قبل یا بعد از زایمان مبتلا شده‌اید، از همان ابتدا به کمک متخصص نیاز دارید.

خدمات و افراد زیادی مانند پزشک، متخصص زنان و زایمان، ماما، پرستار و افراد حاضر در مراکز بهداشتی می‌توانند در بهبود افسردگی قبل و بعد از زایمان به شما کمک کنند.

اگر اطلاعات چندانی در این مورد ندارید، پزشکتان می‌تواند در یافتن بهترین خدمات و مراکز به شما کمک کند تا بتوانید علائم را کنترل و سریع‌تر بهبود پیدا کنید.

درمان افسردگی

راهکارهای بسیاری برای درمان افسردگی قبل و بعد از زایمان وجود دارد. پزشکتان دربارۀ برنامۀ درمانی که مناسب شرایط فردی، سن و همین‌طور نوع و شدت افسردگی شما است، با شما صحبت خواهد کرد.

در ادامه به برخی از روش‌های درمان افسردگی قبل و بعد از زایمان اشاره می‌­کنیم:

روان‌درمانی

روش‌های روان‌درمانی برای افسردگی قبل و بعد از زایمان عبارت‌اند از:

• رفتاردرمانی شناختی (Cognitive Behavior Therapy (CBT)): که نوعی روان‌درمانی ساختاریافته بر پایة این باور است که نحوۀ تفکر (شناخت) و عمل (رفتار) ما بر احساسات ما تأثیر می‌گذارد. این روش درمانی به افراد کمک می‌کند تا عادت‌های فکری مخرب را شناسایی و عادت‌های سودمند را جایگزین آن‌ها کنند. رفتاردرمانی شناختی برای درمان اضطراب، افسردگی، عزت‌نفس پایین، خشم غیرقابل‌کنترل، سوءمصرف مواد مخدر، اختلالات تغذیه و مشکلات دیگر مؤثر واقع می‌شود.
• درمان بین‌فردی (Interpersonal Therapy (IPT)): نوعی روش روان‌درمانی است که بر بهبود روابط فرد با دیگران تمرکز دارد. درمان بین‌فردی برای کاهش استرس ناشی از بروز مشکل در روابط فرد با دیگران کاربرد دارد.

این روش‌های درمانی برای کنترل احساس افسردگی و اضطراب کاربرد دارند.

مشاوران نیز می‌توانند به‌صورت فردی یا گروهی در درمان افسردگی به شما کمک کنند.

مصرف دارو

پزشکان معمولاً برای درمان افسردگی قبل و بعد از زایمان، داروهای ضدافسردگی را تجویز می‌کنند. این داروها انواع مختلفی دارند و حتی بعضی از آن‌ها در دوران بارداری و شیردهی نیز قابل‌مصرف هستند.

در بسیاری از موارد، پزشک برای درمان افسردگی از چند دارو و روش‌های درمانی به طور هم‌زمان استفاده می‌کند.

راهکارهایی کاربردی برای درمان افسردگی قبل و بعد از زایمان

اگر خودتان یا یکی از نزدیکانتان به افسردگی قبل یا بعد از زایمان مبتلا شده است، راهکارهای زیر در بهبود این اختلال مؤثر واقع می‌شوند:

حمایت عاطفی

حمایت عاطفی همسر، خانواده و دوستان در تحمل و رویارویی با افسردگی قبل و بعد از زایمان بسیار تأثیرگذار است. همچنین، حرف‌زدن با فردی که احساسات شما را می‌فهمد، در بهبود علائم این بیماری کمک‌کننده است.

گروه‌های خانوادگی، گروه‌های بازی یا گروه‌‌های درمانی نیز فضاهای بسیار خوبی برای دریافت حمایت عاطفی محسوب می‌شوند. در این گروه‌ها می‌توانید با افراد زیادی آشنا شوید و تجارب خود را با هم به اشتراک بگذارید.

حمایت خانواده

همسر، خانواده و دوستان نزدیک می‌توانند در کارهای خانه به شما کمک کنند. همچنین، می‌توانید از فردی قابل‌اعتماد درخواست کنید تا گاهی به منزل شما بیاید و در کارهای منزل یا مراقبت از نوزاد به شما کمک کند. این کار موجب می‌شود تا فرصتی برای استراحت، خوابیدن یا انجام کارهای آرام‌بخش داشته باشید. علاوه‌برآن، از همراهی و حمایت دیگران بهره‌مند می‌شوید که در روند بهبودی‌تان بسیار مؤثر است.

خودمراقبتی

سلامت روح و جسم ارتباط مستقیمی باهم دارند. پس مراقبت از روح و جسمتان را فراموش نکنید. کارهای زیر چند نمونه از اقدامات خودمراقبتی هستند:

• ورزش منظم – هرگونه فعالیت بدنی برایتان مفید است.
• تغذیۀ سالم – غذاهای ساده مانند میوه، ماست، نان سبوس‌دار و سبزی‌های تازه مصرف کنید.
• کنترل استرس – سعی کنید با انجام کارهایی مانند مدیتیشن و یوگا، استرس خود را کاهش دهید.
• استراحت – وقتی نوزاد خواب است، شما هم زودتر به رختخواب بروید و هر زمان می‌توانید چُرت بزنید.

برای اینکه بتوانید چالش‌های بعد از زایمان را به‌خوبی مدیریت کنید، پیشنهاد می‌کنیم به وب‌سایت بهداشت تی‌وی مراجعه فرمایید و با تماشای دوره برنامه‌ریزی مراقبت‌های بعد از زایمان، مهارت‌های لازم برای رویارویی با پیش‌آمدهای احتمالی این دوران را کسب نمایید.