رشد کودک در ۱۲ ماه اول زندگی، حیرت‌انگیز است. کودکان از طریق تعاملات محبت‌آمیز، برآوردن نیازهایشان و همچنین بازیکردن با شما و سایر افرادی که از آن‌ها مراقبت می‌کنند، ارتباطات، تفکر، معاشرت، ابراز احساسات و کارهای ازاین‌قبیل را یاد می‌گیرند.
به‌طورکلی، مراحل رشد و تکامل در بیشتر کودکان مشابه است، اما ممکن است مهارت‌ها در سنین یا زمان‌های مختلف توسعه یابند. به طور مثال، بیشتر کودکان، ابتدا، ایستادن و سپس راه‌رفتن را یاد می‌گیرند، اما این فرایند تکامل معمولاً در فاصلۀ ۸ تا ۱۸ ماهگی کودک اتفاق می‌افتد.
اگر نگران رشد کافی و طبیعی فرزندتان هستید، نباید فراموش کنید که کودکتان به‌مرورزمان رشد می‌کند. همچنین، توجه داشته باشید که تفاوت‌هایی که در میزان رشد کودکان دیده می‌شود، امری کاملاً طبیعی است.
شاخص‌های رشد کودک
شاخص‌های رشد کودک، رفتارها یا مهارت‌های جسمانی هستند که در طول فرایند رشد کودکتان، مشاهده می‌کنید. این شاخص‌ها، راهنمای مفیدی برای آگاهی از رشد کودکتان به شمار می‌آیند.
شاخص‌های رشد کودک به‌ترتیب زیر، طبقه‌بندی می‌شوند:
- حرکات بدنی بزرگ (مهارت‌های حرکتی درشت) که مستلزم هماهنگی و کنترل عضلات بزرگ است و مهارت‌هایی مانند راه‌رفتن، نشستن و دویدن کودک را در برمی‌گیرد.
- حرکات بدنی کوچک (مهارت‌های حرکتی ظریف) که مستلزم هماهنگی و کنترل عضلات کوچک است و مهارت‌هایی مانند نگه‌داشتن یک جغجغه و برداشتن وسایل کوچک را شامل می‌شود.
- بینایی: توانایی کودک در دیدن اشیا و افراد دور و نزدیک و درک آن‌ها است.
- شنوایی: توانایی کودک در شنیدن، گوش‌دادن و درک صداها است.
- گفتار و زبان: توانایی کودک در ایجاد و درک صداهایی است که کلمات را می‌سازند.
- رفتار و درک اجتماعی: توانایی کودک در یادگیری و تعامل با دیگران که مهارت‌هایی مربوط به بازیکردن، ارتباط و تعامل را در برمی‌گیرد.
تأخیر در رشد کودک
رشد بعضی از کودکان با تأخیر اتفاق می‌افتد، اما اغلب نمی‌توان پیش‌بینی کرد این تأخیر، کوتاه‌مدت یا دائمی است. البته تأخیر دائمی در تکامل کودک اغلب دیده نمی‌شود.
زایمان زودرس، بیماری یا آسیب‌های دیگری که بر رشد مغز تأثیر می‌گذارند، برخی از عوامل تأخیر در تکامل کودک تلقی می‌شوند.
عوامل محیطی نیز می‌توانند بر تکامل کودک تأثیرگذار باشند. مثلاً، اگر کودک روابطی قوی و محبت‌آمیز با اطرافیان خود نداشته باشد، نیازهایش به‌خوبی برآورده نشوند، والدین او، الکل یا سایر مواد مخدر مصرف کنند یا کودک درگیر خشونت خانوادگی باشد، رشد او تحت‌تأثیر این عوامل تغییر می‌کند.
علائم خطر رشد کودک
چنان چه تأخیری در تکامل فرزندتان مشاهده کردید و یا متوجه شدید که کودکتان طی چند ماه، یک یا چند مهارت خود را از دست داده است، موضوع را با پزشک عمومی یا متخصص اطفال در میان بگذارید.
همچنین، نشانه‌های زیر را باید جدی بگیرید و در صورت مشاهدۀ آن‌ها، به پزشک مراجعه کنید:
علائم جسمی
فرزندتان
- به‌خوبی نمی‌بیند یا نمی‌شنود.
- دست‌ها یا پاهای خود را تکان نمی‌دهد یا از آن‌ها استفاده نمی‌کند.
- در سنین ۳-۴ ماهگی نمی‌تواند سرش را بالا نگه دارد.
- در سن ۱۰ ماهگی نمی‌تواند به‌خوبی بنشیند.
- در سن ۱۲ ماهگی، تمایلی به ایستادن حتی با کمک دیگران، ندارد.
نشانه‌های رفتاری
کودکتان
- غیرعادی گریه می‌کند – مثلاً بلند جیغ می‌زند.
- بیش از سه ساعت در روز به‌خصوص بعد از سنین ۳-۴ ماهگی، بی‌وقفه گریه می‌کند.
دقت کنید که روزی دو ساعت گریه‌کردن برای کودکتان طبیعی است و گریۀ کودک در هفته‌های ۶-۸ بعد از تولد به اوج خود می‌رسد.
نشانه‌های اجتماعی، عاطفی و ارتباطی
فرزندتان
- به شما نگاه نمی‌کند.
- به اتفاقات اطرافش واکنشی نشان نمی‌دهد.
- اغلب اوقات، واکنشی به صداها نشان نمی‌دهد.
- در سن ۹ ماهگی، صداهای نامفهوم از خود درمی‌آورد و در سن ۱۸ ماهگی، کمتر از ۵ کلمه ادا می‌کند.
والدین گرامی،
برای تقویت به‌هنگام حواس فرزند دلبندتان، پیشنهاد می‌کنیم به پلتفرم ویدیویی بهداشت تی‌وی مراجعه نمایید و دوره بازی‌هایی برای توانمندی شیرخواران را تماشا بفرمایید.
