کتاب خواندن، قصه گفتن، حرف‌زدن و آوازخواندن اگر مرتب و هر روز تکرار شوند، از بسیاری جهات در رشد کودکتان تأثیر می‌گذارند. از جمله مزیت‌های کتاب‌خوانی و قصه‌گویی عبارت‌اند از:
- این فعالیت‌ها در شناخت اصوات، کلمات، زبان و پرورش مهارت‌های سوادآموزی در سال‌های اول زندگی به کودکتان کمک می‌کنند.
- کودکتان یاد می‌گیرد که برای کتاب‌ها و داستان‌ها ارزش قائل شود.
- قوۀ تخیل فرزندتان را به کار می‌اندازند و حس کنجکاوی او را تقویت می‌کنند.
- در رشد مغز، توانایی تمرکز، توجه، مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی کودکتان مؤثر هستند.
- به فرزندتان کمک می‌کنند تا تفاوت بین مسائل «حقیقی» و «ساختگی» را تشخیص دهد.
- کودکتان، اتفاقات جدید یا ترسناک و احساسات ناشی از آن رویدادها را تجربه می‌کند.
- فرزندتان با دنیا، فرهنگ کشورش و فرهنگ‌های دیگر آشنا می‌شود.
قصه‌گویی برای کودکتان به این معنا نیست که باید از روی کتاب برای او بخوانید. بلکه فقط با نگاه‌کردن به کتاب و حرف‌زدن دربارۀ تصاویر آن، به قصه‌گویی عالی و الگوی خوبی برای استفاده از زبان و کتاب برای فرزندتان تبدیل می‌شوید. کودکتان، روش صحیح نگه‌داشتن کتاب و آرام ورق‌زدن صفحات را از شما یاد می‌گیرد.
داستان خواندن همراه با کودک برای بزرگسالان نیز مفید است. مدت زمانی که برای کتابخواندن با هم صرف می‌کنید، باعث ایجاد پیوند عاطفی و تقویت رابطۀ شما با فرزندتان می‌شود. می‌توانید از همان روزهای آغازین تولد نوزادتان با صدای بلند برای او کتاب بخوانید. در واقع، هرچه زودتر بهتر!
کودکتان، عاشق بودن در آغوش شما، گوش‌دادن به صدایتان، شنیدن شعر، ریتم و نگاه‌کردن به تصاویر کتاب است.
قصه‌گویی و آوازخواندن
رشد زبانی و سوادآموزی کودکتان فقط از طریق کتابخواندن حاصل نمی‌شود. بلکه قصه‌گویی، شعر و آوازخواندن همراه با کودکتان نیز برای پرورش مهارت‌های سوادآموزی در سال‌های اول زندگی مؤثر هستند – البته این فعالیت‌ها، جنبۀ سرگرمی نیز دارند. گاهی ممکن است کودکتان از انجام این کارها بیشتر از کتابخواندن لذت ببرد.
همچنین، شما و کودکتان می‌توانید خودتان داستان بسازید یا داستان‌های خانوادگی را برای فرزندتان تعریف کنید. یادگیری کلمات و پرورش مهارت‌های زبانی کودکتان از طریق آهنگ، داستان و گفت‌وگو صورت می‌گیرد.
کتابخواندن به زبان‌های دیگر
می‌توانید با هر زبانی که دوست دارید و بلد هستید، برای کودکتان، کتاب و آواز بخوانید و داستان تعریف کنید.
استفاده از زبانی که با آن راحت هستید، به شما کمک می‌کند تا ارتباط بهتری با فرزندتان داشته باشید. بعلاوه، این کار موجب می‌شود تا شما و کودکتان از کتاب‌خوانی، قصه‌گویی و آوازخواندن بیشتر لذت ببرید. فرزندتان یاد می‌گیرد که کلمات از حروف، هجاها و اصوات مختلفی تشکیل شده‌اند و آن کلمات معمولاً با تصاویر همان صفحه ارتباط دارند.
اگر زبان انگلیسی، زبان دوم فرزندتان است، نگران نباشید. دوزبانه بودن در واقع به کودکتان کمک می‌کند تا انگلیسی را با بازی گروهی، رفتن به مهدکودک یا مدرسه بیاموزد.
کتاب‌های دوزبانه منابع بسیار خوبی هستند و بسیاری از کتاب‌های کودکان به دو زبان منتشر می‌شوند. خواندن این کتاب‌ها برای فرزندتان کمک می‌کند تا با زبان انگلیسی بیشتر آشنا شود. همچنین می توانید یک کتاب را با صدای بلند به زبان انگلیسی بخوانید یا یک کتاب صوتی به زبان انگلیسی گوش دهید و سپس دربارۀ داستان آن به هر زبانی که راحت هستید، با فرزندتان حرف بزنید.
در صورت تمایل می‌توانید به‌جای خواندن کلمات و جملات، دربارۀ تصاویر کتاب حرف بزنید. آیا شما و فرزندتان می‌توانید با هم داستان بسازید؟ هر کاری می‌توانید، انجام دهید. هیچ محدودیتی وجود ندارد.
چه زمانی برای کودک کتاب و آواز بخوانید و قصه بگویید؟
زمان‌هایی مانند قبل از خواب، در حمام، دستشویی، مترو، اتوبوس، ماشین، پارک، کالسکه، تختخواب، وقتی در مطب پزشک منتظر هستید و هر زمانی که فکر می‌کنید مناسب است، برای کودکتان، کتاب و آواز بخوانید و قصه بگویید. می‌توانید کتاب را بخشی از برنامۀ روزانه خودتان و فرزندتان قرار دهید؛ کتاب را همه‌جا با خود به همراه داشته باشید و از خواندن آن لذت ببرید.
همان قدر که زمان شروع قصه‌گویی اهمیت دارد، زمان اتمام آن نیز، بسیار مهم است. به واکنش کودکتان نسبت به داستان توجه کنید و اگر می‌بینید از شنیدن داستان لذت نمی‌برد، قصه‌گویی را متوقف کنید. خواندن کتاب، آواز یا داستان را به زمانی دیگر موکول کنید.
اگر کتاب ندارید یا نمی‌توانید همان لحظه داستان بسازید، جای نگرانی نیست. روش‌های زیادی وجود دارد که شما و فرزندتان می‌توانید از طریق آن‌ها دربارۀ نامه‌ها، کلمات و تصاویر با هم حرف بزنید. مثلاً می‌توانید به موارد زیر نگاه کنید:
- بسته‌هایی که در خانه یا سوپرمارکت می‌بینید، به‌خصوص بسته‌بندی مواد غذایی.
- لباس: روی تیشرت چی نوشته؟چه رنگیه؟
- نامه و یادداشت: چی نوشته؟کی اونا رو فرستاده؟
- تابلو یا پوستر در مغازه، اتوبوس و مترو: به تابلوهایی اشاره کنید که حروف نام فرزندتان در آن‌ها دیده می‌شوند.
- منوی غذا: بچه‌های بزرگ‌تر دوست دارند خودشان غذا را از منو انتخاب کنند.
نکاتی برای کتابخواندن برای کودکان شیرخوار و خردسال
- یک برنامۀ روتین برای کتابخواندن در نظر بگیرید و سعی کنید حداقل هر روز با هم یک کتاب بخوانید. استفاده ازصندلی مطالعه که هر دوی شما روی آن راحت هستید، می‌تواند بخشی از برنامۀ روتین شما باشد.
- تلویزیون یا رادیو را خاموش کنید، تلفن همراه خود را روی حالت بی‌صدا قرار دهید و مکانی آرام برای کتابخواندن پیدا کنید تا فرزندتان صدای شما را خوب بشنود.
- هنگام کتابخواندن، کودکتان را نزدیک خود یا روی زانوهایتان بنشانید تا صورت شما و صفحات کتاب را ببیند.
- آواها و صداهای بامزه دربیاورید. بازی کنید و با هم لذت ببرید.
- کودکتان را تشویق کنید تا دربارۀ تصاویر حرف بزند و کلمات و عبارات آشنا را تکرار کند.
- اگر کودک نوپایتان آن قدر بزرگ شده است که می تواند سوال بپرسد، اجازه دهید خودش کتاب را انتخاب کند. شما هم خودتان را آماده کنید تا کتاب های مورد علاقۀ او را بارها و بارها بخوانید.
اگر فرزند بزرگ‌تری دارید، او می‌توانند برای خواهر یا برادر کوچک‌تر خود کتاب بخواند یا حتی می‌توانید همه با هم کتاب بخوانید. نوبتی حرف‌زدن، سؤال پرسیدن و گوش‌دادن به جواب‌ها از جمله مهارت‌های مهمی هستند که در آینده که کودکتان خواندن را یاد می‌گیرد، بسیار به او کمک می‌کنند.
همیشه لازم نیست کل کتاب را تمام کنید و بهتر است هر بار فقط چند دقیقه کتاب بخوانید. بچه‌ها هرچه بزرگ‌تر می‌شوند، معمولاً مدت‌زمان بیشتری به شما گوش می‌دهند.
چه کتاب‌هایی برای کودک بخوانید؟
به‌طورکلی، خردسالان اغلب به کتاب‌ها، آهنگ‌ها و داستان‌هایی علاقه نشان می‌دهند که شعر، ریتم و تکرار خوبی دارند. در واقع، یکی از راه‌های یادگیری، شعر و تکرار است. کتاب‌هایی را انتخاب کنید که حجم آن‌ها، مناسب سن کودکتان هستند و با علایق متغیر او مطابقت دارند.
همچنین می‌توانید در کتاب‌ها و محتوای چاپی تنوع ایجاد کنید. کتاب‌های مصور، کتاب‌های الکترونیکی، مجلات، کتابچه‌های راهنما، دفترچه راهنمای تلویزیون و نامه‌ها، همگی برای کودکتان جالب و جذاب هستند.
اگر به کتاب‌های الکترونیکی علاقه دارید، به دنبال کتاب‌هایی باشید که بازی یا انیمیشنی در آن نباشد که حواس کودکتان را پرت کند. فراموش نکنید به‌جای اینکه فرزندتان را با یک وسیله تنها بگذارید، باید با هم از کتابخواندن لذت ببرید.
اگر می‌خواهید بدون پرداخت هزینۀ زیاد، کتاب‌ها یا مجلات جدید را امتحان کنید، می‌توانید آن‌ها را با دوستان یا سایر والدین، به‌صورت مشترک استفاده کنید.
استفاده از کتابخانۀ محل
کتابخانه، مکان بسیار خوبی برای دریافت انواع کتاب‌ها است. آشنایی با کتابخانۀ محل، بخشی از پروسۀ آگاهی دربارۀ کتاب و دوست‌داشتن آن است.
به‌این‌ترتیب، می‌توانید تنها با پرداخت مبلغ کمی به‌عنوان حق عضویت سالانه، کتاب‌های بسیار خوبی از کتابخانۀ محل قرض بگیرید و برای کودکتان بخوانید.
یکی از کارهایی که بچه‌ها به‌شدت از آن لذت می‌برند و آن‌ها را بسیار سرگرم می‌کند، رفتن به کتابخانه و انتخاب کتاب‌های موردعلاقه‌شان است. دربارۀ این کار با فرزندتان حرف بزنید و برای آن برنامه‌ریزی کنید. مثلاً می‌توانید از کودکتان بپرسید:
- چند تا کتاب برمی‌داری؟
- چند تا کتاب ازنویسندۀ محبوبت انتخاب می‌کنی؟
- کتابایی که دربارۀ حیوونا هستن، انتخاب می‌کنی؟
- کتاب موردعلاقه‌ات رو قرض می‌گیری؟
- دوباره کی بریم کتابخونه؟
علاوه بر موارد یاد شده، گاهی فعالیت‌ها و دوره‌های قصه‌گویی برای کودکان خردسال در کتابخانه‌ها تشکیل می‌شوند. شرکت در این جلسات به کودکتان کمک می‌کند تا با فضای کتاب و کتاب‌خوانی آشنایی پیدا کند، سرگرم شود و از کتاب و داستان لذت ببرد. در بعضی از کتابخانه‌ها، این جلسات به‌صورت آنلاین نیز برگزار می‌شوند.
انواع کتاب‌ها اعم از کتاب‌های صوتی، دوزبانه، الکترونیکی و مجلات اغلب در کتابخانه‌ها یافت می‌شوند. می‌توانید در ماشین یا در خانه همراه با خانوادۀ خود به کتاب‌های صوتی گوش دهید. برای کسب اطلاعات بیشتر با کتابخانۀ محل خود تماس بگیرید.
کودکان، مهارت‌های رفتاری، آداب معاشرت، مسئولیت‌پذیری و… را به روش‌های مختلف فرامی‌گیرند. در این بین، نقش مهم والدین، غیرقابل انکار است. به منظور پرورش فرزندی توانمند و آگاه می‌توانید با مراجعه به وب‌سایت بهداشت تی‌وی، دورۀ مهارت‌هایی برای فرزندپروری را مشاهده نمایید.
