دندان‌ها در دوران جنینی و داخل رحم مادر شروع به رشد می‌کنند. نوزادان در بدو تولد ۲۰ دندان دارند که در لثه‌های آنان پنهان هستند.
بیشتر کودکان در سنین ۶ تا ۱۰ ماهگی شروع به دندان درآوردن می‌کنند. در بعضی از کودکان، دندان‌ها در سنین خیلی پایین یعنی ۳ ماهگی درمی‌آیند. در برخی دیگر از کودکان، تا سن ۱۲ ماهگی، اثری از درآمدن دندان‌ها مشاهده نمی‌شود. زمان دندان درآوردن در هر کودک متفاوت است. همچنین، تعداد بسیار کمی از کودکان با ۱ تا ۲ دندان درآمده متولد می‌شوند.
ترتیب درآمدن دندان‌ها در هر کودک فرق می‌کند، اما اغلب، ابتدا دندان‌های وسط در لثۀ پایین ظاهر می‌شوند. معمولاً کل دندان‌های کودک تا سن ۳ سالگی درمی‌آیند.
در سنین ۶ تا ۲۰ سالگی، ۳۲ دندان دائمی جایگزین دندان‌های شیری می‌شوند.
درآمدن دندان‌ها
وقتی دندان کودک به سطح لثه می‌رسد، لثه برای بیرون آمدن دندان باز می‌شود.
زمانی که دندان‌های جدید به سطح لثه می‌آیند، گاهی کودک لثه‌های خود را به هم فشار می‌دهد یا می‌مالد. این کار معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کند.
تصور بسیاری از افراد این است که کودک هنگام دندان درآوردن:
- خیلی گریه می‌کند یا به‌شدت بدخلق می‌شود.
- مثل همیشه شیر (غذا) نمی‌خورد.
- وسایلی مانند اسباب‌بازی، پستانک و پیش‌بند را می‌مکد.
- پوشک خود را مرتب کثیف می‌کند.
- گوش خود را می‌کِشد (در همان سمتی که دندان‌ها در حال درآمدن هستند).
موارد بالا ممکن است نشانه‌های دندان درآوردن و یا علائم عفونت گوش میانی و بیماری‌های دیگر باشند. اگر حال فرزندتان خوب نیست، بهترین کار مراجعه به پزشک است، به‌خصوص اگر تب، اسهال یا علائم دیگر دارد.
اقداماتی برای کاهش ناراحتی دندان درآوردن کودک
اگر نگران دندان درآوردن کودکتان هستید، می‌توانید کارهای زیر را انجام دهید:
- پس از شستن دست‌هایتان، لثۀ کودک را با یکی از انگشتان خود، مالش دهید.
- وسیله‌ای مانند دندان‌گیر، مسواک یا پستانک سرد (یخ‌زده نباشد) به کودک بدهید تا گاز بزند.
- غذاهای نرم‌تر بپزید که کودک کمتر به جویدن نیاز داشته باشد.
- یک خوراکی سفت مانند نان سوخاری بدون قند به او بدهید تا بمکد.
استفاده از ژل‌های دندان توصیه نمی‌شود؛ چراکه احتمالاً تأثیری در کاهش درد ندارند. بعلاوه، ممکن است عوارض جانبی خطرناکی داشته باشند.
اگر کودکتان همچنان ناراحتی و بی‌قراری می‌کند، وقت آن است که به پزشک مراجعه کنید. شاید مشکل فرزندتان ارتباطی به دندان درآوردن نداشته باشد.
مراقبت از لثه‌ها و دندان‌های کودک
مراقبت از دندان‌های کودک را می‌توانید پس از در آمدن اولین دندان او، آغاز کنید. وقتی کودکتان به سن ۳ ماهگی می‌رسد، می‌توانید با استفاده از یک فیس براش یا گاز مرطوب و تمیز، لثه‌های او را به‌آرامی تمیز کنید. به‌این‌ترتیب، کودک برای مسواک‌زدن آماده می‌شود.
به‌محض اینکه اولین دندان کودکتان درآمد، با استفاده از مسواک نرم مخصوص کودکان زیر دو سال، 2 بار در روز، آن را مسواک کنید. اگر مسواک‌زدن کودک را آزار می‌دهد، باز هم می‌توانید جلو و پشت دندان‌ها را با یک فیس واشر یا گاز تمیز و مرطوب پاک کنید.
تا سن ۱۸ ماهگی، دندان‌های کودک را فقط با آب خالی (بدون خمیردندان) مسواک کنید، مگر آنکه پزشک توصیۀ دیگری کرده باشد.
از سن ۱۸ ماهگی تا ۶ سالگی، به اندازۀ یک نخود از خمیردندان بدون فلوراید روی مسواک کودک بزنید. از سن ۶ سالگی به بعد، به اندازۀ یک نخود از خمیردندان حاوی فلوراید بزرگسالان استفاده کنید.
* تمیزکردن و مراقبت از دندان‌ها از سنین خیلی پایین باعث می‌شود تا کودک، عادت‌های خوب مراقبت از دندان‌ها را یاد بگیرد.
بهترین روش برای تمیزکردن دندان‌های کودک
- وضعیت قرارگیری کودکتان باید طوری باشد که بتوانید دندان‌های او را ببینید و احساس امنیت داشته باشد. می‌توانید او را روی دامان خود قرار دهید و خودتان روی صندلی یا زمین بنشینید.
- با دست‌های خود چانۀ کودک را بگیرید طوری که سر او در مقابل بدن شما باشد.
- لب کودک را بالا بیاورید و دندان‌های او را با حرکات نرم و دایره‌ای تمیز کنید.
- دقت کنید که جلو و پشت دندان‌ها و همین‌طور خط لثه را به‌خوبی تمیز نمایید.
- علائم پوسیدگی مانند خطی سفید یا لکه‌های قهوه‌ای را در دندان‌های کودک، بررسی کنید.
- جرم‌های دور خط لثه را هم چک کنید.
* اگر کودکتان از مسواک‌زدن خوشش نمی‌آید، می‌توانید با آوازخواندن یا بازی با اسباب‌بازی، این کار را برای او مفرح و لذت‌بخش کنید. حتی یک اقدام کوچک برای مسواک‌زدن کودک بهتر از آن است که هیچ کاری نکنید؛ چون باید یاد بگیرد که مسواک‌کردن هم یکی از کارهای روتین است.
تمیز نگه‌داشتن مسواک
پس از مسواک‌کردن دندان‌ها و لثه‌های کودکتان، مسواک او را با آب بشویید.
مسواک را به‌صورت سربالا و در ظرفی بدون درپوش قرار دهید تا خودش خشک شود.
مسواک را هر ۳ تا ۴ ماه یک‌بار یا وقتی برس آن ساییده یا خراب می‌شود، تعویض کنید.
جلوگیری از پوسیدگی زودهنگام دندان‌ها
تمیزکردن دندان‌ها به‌تنهایی از پوسیدگی آن‌ها جلوگیری نمی‌کند. رژیم غذایی و نحوۀ غذا دادن به کودک نیز اهمیت دارند.
کودکان ۰ تا ۶ ماهه فقط باید شیر مادر یا شیرخشک بخورند. کودکان بالای ۶ ماه که از شیر مادر یا شیرخشک تغذیه می‌کنند، می‌توانند مقدار کمی هم آب بنوشند. به‌هیچ‌عنوان نوشیدنی‌های شیرین به کودکتان ندهید. حتی زمانی که کودک خوردن غذاهای جامد را شروع می‌کند، باز هم نباید خوردنی‌های خیلی شیرین به او بدهید.
هرگز کودک را با شیشه شیر نخوابانید. وقتی کودک خواب است، بزاق کمتری برای حفاظت از دندان‌ها در دهان او ترشح می‌شود. اگر کودک با شیشه بخوابد، ممکن است شیر در دهان او بریزد و به دندان‌ها نفوذ کند. این‌گونه، دندان‌های او در معرض پوسیدگی قرار می‌گیرند. علاوه بر این، توجه کنید که خوابیدن کودک با شیشه شیر خطر خفگی را به دنبال دارد.
اگر کودکتان پستانک می‌خورد، آن را در غذا یا مایعاتی مانند عسل یا شکر قرار ندهید.
*برای اطمینان از سلامت دندان‌ها و لثه‌های کودک، توصیه می‌کنیم در سن ۱۲ ماهگی یا هر سنی که اولین دندان او درمی‌آید، به دندانپزشک مراجعه کنید.
والدین عزیز،
تغذیۀ کمکی نقش مهمی در رشد و سلامت شیرخواران ایفا می‌کند. در پلتفرم ویدئو محور بهداشت تی‌وی، دوره‌ای عملی تحت عنوان آشپزی آسان برای شیرخواران، تهیه و عرضه شده است. با مراجعه به این وب‌سایت و تماشای مجموعه فیلم‌های آموزشی این دوره می‌توانید از محتوای مفید و کاربردی آن، بهره‌مند شوید.
