در دوران بارداری برای بررسی وضعیت سلامتی خودتان و فرزندتان و میزان رشد جنین، انجام آزمایش‌هایی مانند آزمایش خون، ادرار، تست سواب (Swab test) و سونوگرافی، ضروری است.
نتایج این آزمایش‌ها به پزشکتان کمک می‌کنند تا برای مراقبت‌های دوران بارداری و زایمان برنامه‌ریزی داشته باشد.
انجام آزمایش‌های دوران بارداری با اجازۀ شما امکان‌پذیر است. توصیه می‌کنیم اطلاعات خود را دربارۀ این آزمایش‌ها افزایش دهید؛ هدف از انجام این آزمایش‌ها چیست؟ چرا باید آن‌ها را انجام دهید؟ و اگر این آزمایش‌ها را انجام ندهید، چه اتفاقی می‌افتد؟
** برای تشخیص ناهنجاری‌های کروموزومی و سایر بیماری‌های نوزاد می‌توانید تست‌های غربالگری و آزمایش‌هایی دیگر انجام دهید. آزمایش‌هایی که برای تشخیص ناهنجاری‌های کروموزومی و بیماری‌های دیگر انجام می‌شوند (که در مقاله‌ای دیگر به آن‌ها می‌پردازیم)، با آزمایش‌های بررسی وضعیت سلامت و رشد جنین تفاوت دارند که در این مقاله به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
سونوگرافی دوران بارداری
در هفتۀ ۱۱-۱۳ بارداری باید اسکن سونوگرافی انجام دهید که سونوگرافی هفتۀ دوازدهم نامیده می‌شود. همچنین، سونوگرافی دیگری باید در هفتۀ ۱۸-۲۰ بارداری انجام دهید که به سونوگرافی هفتۀ بیستم یا سونوگرافی آنومالی معروف است.
در اسکن سونوگرافی هفتۀ دوازدهم:
- تعداد جنین‌های داخل شکم مشخص می‌شود.
- سن و جنسیت جنین تعیین می‌شود.
- وجود سندروم داون و سایر ناهنجاری‌های کروموزومی، تشخیص داده می‌شود.
اگر در اوایل بارداری، خونریزی واژنی یا درد شکمی داشته باشید، ممکن است پزشک برایتان سونوگرافی تجویز کند. این علائم می‌توانند نشانه‌ای از سقط‌جنین باشند. البته همیشه هم این‌طور نیست.
در سونوگرافی هفتۀ بیستم بارداری:
- میزان رشد طبیعی جنین بررسی می‌شود.
- وضعیت جفت بررسی می‌شود.
- قسمت‌های مختلف بدن جنین و وجود مشکلاتی مانند اسپینا بیفیدا (مهره‌شکاف)، نارسایی‌های قلبی و نقص‌عضو بررسی می‌شوند.
- وجود ناهنجاری ژنتیکی مشخص می‌شود.
اگر تمایل دارید جنسیت جنین را بدانید، از پزشک سونوگرافی درخواست کنید تا دختر یا پسر بودن جنین را به شما بگوید. اما همیشه هم نمی‌توان جنسیت جنین را با قطعیت تعیین کرد.
اگر دوقلو یا چندقلو باردار هستید، بیماری خاصی دارید و یا در بارداری‌های قبلی مشکل داشتید، ممکن است نیاز باشد چندمرتبه سونوگرافی انجام دهید.
* در بیشتر اسکن‌های سونوگرافی، رشد طبیعی نوزاد نشان داده می‌شود، اما گاهی ناهنجاری‌ها نیز مشخص می‌شوند. بعضی از اختلالات جنین جدی نیستند و نیازی به درمان ندارند. اما ممکن است بعضی از اختلالات نشانه‌ای از وجود بیماری‌های جدی باشند. بهتر است قبل از سونوگرافی به این فکر کنید که اگر جنین مشکلی داشت، چه واکنشی از خود نشان می‌دهید.
آزمایش خون
در اوایل دوران بارداری، پزشک یا ماما برای تشخیص گروه خونی و بررسی عفونت یا بیماری‌های دیگر، آزمایش خون برایتان تجویز می‌کند.
در این آزمایش‌ها، مواردی مانند مصونیت در برابر سرخجه، کم‌خونی، ابتلا به HIV، هپاتیت B (ویروسی که کبد را آلوده و در عملکرد آن اختلال ایجاد می‌کند. هپاتیت B می‌تواند از مادر به جنین منتقل شود که اغلب هنگام زایمان اتفاق می‌افتد) و یا سیفیلیس (عفونتی که در اثر نوعی باکتری به‌وجود می آید؛ این عفونت از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود و می‌تواند در دوران بارداری از طریق جریان خون مادر به جفت منتقل شود و به جنین آسیب بزند) بررسی می‌شوند. پزشک باتوجه به نتایج این آزمایش‌ها بهترین روش درمانی را به شما پیشنهاد می دهد که در دوران بارداری یا بعد از زایمان پیگیر آن باشید.
آزمایش خون برای تعیین Rh
برای تعیین گروه خونی و نوع Rh باید آزمایش خون بدهید.
اگر Rh شما منفی است و Rh جنین مثبت باشد، فرزندتان با خطر ابتلا به بیماری‌های خطرناکی مواجه خواهد بود. اما تا زمانی که نوزاد متولد نشود، هیچ‌کس گروه خونی او را نمی‌داند؛ بنابراین، توصیه می‌کنیم واکسن Anti-D (روگام) را در هفتۀ ۲۶-۲۸ و هفتۀ ۳۴-۳۶ بارداری تزریق کنید.
همچنین، توصیه می‌کنیم اگر در دوران بارداری دچار خونریزی شدید، واکسن Anti-D (روگام) را تزریق کنید. این واکسن، خطر ابتلا به بیماری‌ها را کاهش می‌دهد.
پس از تولد نوزاد، خون از بندناف او گرفته و نوع Rh تعیین می‌شود. اگر Rh نوزاد مثبت باشد، باید یک‌بار دیگر واکسن Anti-D را تزریق کنید.
آزمایش تشخیص دیابت بارداری
برای تشخیص دیابت بارداری اغلب باید بین هفتۀ ۲۴-۲۸ بارداری، آزمایش خون بدهید. اگر در بارداری قبلی خود، دیابت بارداری داشتید و یا به‌شدت در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارید، هرچه سریع‌تر آزمایش قند خون بدهید.
در این آزمایش، تست تحمل گلوکز (Glucose Tolerance Test (GTT)) گرفته می‌شود که برای انجام آن، شب قبل از آزمایش نباید چیزی بخورید و یا بیاشامید. ابتدا آزمایش خون از شما می‌گیرند و سپس، ۷۵ گرم نوشیدنی شیرین می‌نوشید. سپس ۲ مرتبۀ دیگر، یعنی یک ساعت و ۲ ساعت بعد، آزمایش خون از شما می‌گیرند.
اگر مقدار قند خون شما در تست تحمل گلوکز بالا باشد، به دیابت بارداری مبتلا هستید.
در صورت ابتلا به دیابت بارداری، بارداری پرخطر را تجربه می‌کنید و به مراقبت و رسیدگی ویژه نیاز دارید. اگر این بیماری کنترل نشود، ممکن است مشکلات جدی برای شما و فرزندتان به وجود آید. پس برای کنترل دیابت باید تحت‌نظر پزشک باشید.
آزمایش ادرار در دوران بارداری
بعضی از عفونت‌های ادراری بدون علائم هستند، بنابراین، پزشک در اولین ملاقات با شما، آزمایش ادرار برایتان تجویز می‌کند تا میزان خطر ابتلا به عفونت را بررسی کند.
در مراحل دیگر بارداری نیز ممکن است آزمایش ادرار برایتان تجویز کند.
در این آزمایش، مقدار کمی ادرار دریافت می‌شود. گاهی می‌توانید این کار را در خانه انجام دهید و ظرف حاوی نمونه را به آزمایشگاه ببرید. پزشک بعد از بررسی نتیجۀ آزمایش، توصیه‌های لازم را به شما ارائه می‌دهد.
این آزمایش بسیار مهم است؛ چراکه اگر عفونت ادراری درمان نشود، ممکن است به زایمان زودرس یا تولد نوزاد با وزن کم منجر شود.
در آزمایش ادرار، وجود قند، خون و پروتئین در ادرار بررسی می‌شود که وجود هریک از این علائم می‌تواند نشانۀ بیماری باشد.
تست تشخیصی استرپتوکوک گروه B
استرپتوکوک‌های گروه B، باکتری‌هایی هستند که اغلب در واژن و مقعد زندگی می‌کنند. در بیشتر موارد، این باکتری‌ها ضرری ندارند. اما اگر هنگام زایمان وارد بدن نوزاد شوند، نوزاد به عفونتی مبتلا خواهد شد که بسیار خطرناک است.
در دوران بارداری، برای کاهش ابتلا به عفونت ناشی از باکتری‌های استرپتوکوک گروه B، دو راهکار وجود دارد. بیمارستان‌ها یا مراکز بهداشت یکی از این دو روش را به شما پیشنهاد می‌کنند که هر دو مؤثر هستند.
اولین روش، غربالگری سواب واژن (low vaginal swab) است که بین هفتۀ ۳۶-۳۸ بارداری انجام می‌شود. برای انجام این تست، یک چوب مخصوص (که سواب نام دارد) داخل واژن و مقعد فرومی‌کنند. خودتان هم می‌توانید در مطب پزشک یا ماما این کار را انجام دهید. سپس این چوب را برای بررسی به آزمایشگاه می‌فرستند.
اگر به عفونت استرپتوکوک‌های گروه B مبتلا باشید، هنگام زایمان، آنتی‌بیوتیک درون وریدی به بدنتان تزریق می‌کنند تا خطر ابتلای نوزاد به عفونت کاهش یابد.
روش دیگر، تزریق آنتی‌بیوتیک درون وریدی به بدن زنانی است که بدون انجام تست سواب در دوران بارداری، فاکتورهای خطر زایمان را دارند. این فاکتورهای خطر عبارت‌اند از:
- نوزاد نارس است (اگر زودتر از هفتۀ سی و هفتم بارداری به دنیا بیاید).
- فرزند قبلی مادر به عفونت استرپتوکوک گروه B مبتلا بوده است.
- بیش از ۱۸ ساعت از پاره شدن کیسۀ آب مادر گذشته است.
- مادر هنگام درد زایمان، تب دارد.
- استرپتوکوک گروه B در آزمایش ادرار مادر مشاهده شده است.
مادران عزیز و گرامی،
چنان چه تمایل دارید آمادگی بیشتری برای دوران بارداری و زایمان پیدا کنید و به دنبال اطلاعاتی جامع و کامل پیرامون این موضوعات هستید، پیشنهاد می‌کنیم به وب‌سایت بهداشت تی‌وی مراجعه و فیلم‌های دوره مجازی آمادگی برای زایمان را تماشا بفرمایید.
