وقتی زمان آن فرامی‌رسد که درباره تغذیۀ کودکتان با شیر مادر یا شیرخشک تصمیم بگیرید، باید به این نکته توجه داشته باشید که تمام پزشکان توصیه می‌کنند شیر خودتان را به کودکتان بدهید مگر آنکه علت پزشکی وجود داشته باشد. باوجودآنکه در نهایت این تصمیمی است که شما و همسرتان باید بگیرید، اما باید از این مسئله آگاه باشید که تغذیۀ کودک با شیر مادر، راهکاری برای حفظ سلامتی خودتان و فرزندتان است. ازآنجایی‌که تغذیه با شیر مادر فواید بسیاری برای سلامتی خودتان و کودکتان دارد و موجب تقویت پیوند عاطفی بین شما و فرزندتان می‌شود، تمام جوامع پزشکی، مادران را به انجام این کار تشویق می‌کنند.
شیر مادر یا شیرخشک؟
به توصیۀ پزشکان، تمام مادران باید شیر خودشان را به کودکشان بدهند. اگر سؤالی دربارۀ شیردهی دارید، به مشکلی برخوردید یا مطمئن نیستید که واقعاً چه تصمیمی برای کودکتان بگیرید، حتماً با مشاور شیردهی مشورت کنید.
گاهی به دلایل پزشکی (مانند بیماری، مصرف دارو و غیره) یا عدم تولید شیر کافی در سینه‌های مادر، قادر نیستید به کودکتان شیر دهید؛ این موارد، موانعی قابل‌قبول هستند. چنان چه نگران سلامت خودتان هستید، پیشنهاد می‌کنیم به دستورات پزشکتان عمل کنید. اگر نگرانید که شیرتان کم است، راهکارهای افزایش شیر مادر را امتحان و با مشاور شیردهی مشورت نمایید. درصورتی‌که شیرتان به هیچ روشی افزایش پیدا نکرد، هر چه‌قدر می‌توانید به کودکتان شیر دهید و در کنارش از شیرخشک نیز استفاده کنید.
حتی دادن مقدار کمی از شیر خودتان به کودکتان (به‌خصوص در ۶ ماه اول) فواید بسیاری برایش دارد.
هنگام تصمیم‌گیری دربارۀ تغذیه کودکتان با شیر مادر، شیرخشک یا هر دوی آن‌ها، مسائل زیر را در نظر بگیرید.
مقایسه شیر مادر با شیرخشک |
|
شیر مادر |
شیرخشک |
| ترکیبی عالی از مواد مغذی است. | به‌اندازه شیر مادر اثر ندارد / جذب نمی‌شود. |
| حاوی مقدار زیادی مواد مغذی است. | خواص غذایی آن به روش تولید آن بستگی دارد (که خطای انسانی در آن دخیل است). |
| به‌راحتی هضم و جذب می‌شود. | معدۀ بعضی از نوزادان نمی‌تواند برخی از مواد مغذی را تحمل کند. |
| ترکیبات آن باتوجه‌به مرحلۀ تولید شیر متفاوت است که نیازهای تغذیه‌ای در حال تغییر کودک را برآورده می‌سازد. | ترکیبات آن به کارخانۀ تولیدکننده بستگی دارد. |
| میزان مصرف آن به نیاز شیرخوار بستگی دارد. | متخصص اطفال/ پرستار، مقدار مصرف را تعیین می‌کند. |
هزینه |
|
| شیر مادر رایگان است. | قیمت شیرخشک باتوجه‌به برند آن متفاوت و گاهی بسیار بالا است. |
| پد شیردهی، سوتین شیردهی و غیره | شیشه شیر، سرشیشه شیر و غیره |
| استفاده از شیردوش (اختیاری) | |
فواید |
|
| همیشه دمای آن عالی است. | هر فردی می‌تواند به کودک شیر بدهد. |
| نیاز نیست آن را درست کنید. | |
| در هر زمان و مکانی به‌راحتی در دسترس است. | |
| شیر مادر حاوی ایمونوگلوبولین است که ایمنی غیرفعال برای کودک فراهم می‌آورد. | |
| تماس پوست با پوست حین شیردهی موجب ترشح هورمون تقویت پیوند عاطفی (اکسی‌توسین) در بدن مادر می‌شود. | |
معایب |
|
| مادر باید برای شیردهی حضور داشته باشد یا در صورت عدم حضور باید شیر خود را بدوشد. | شیرخشک را باید با دمای مناسب گرم کرد. |
| درصورتی‌که کودک یک وعده از شیر مادر تغذیه نکند، مادر باید سینه خود را تخلیه کند. | مدت‌زمان آماده‌کردن آن متفاوت است. |
| شیردهی زودهنگام ممکن است آزاردهنده باشد. | کودک ممکن است شیرخشک را به‌خوبی تحمل نکند (و دچار اسهال شود). |
| برخی از داروها، شیر مادر را خشک می‌کنند. | همیشه باید شیشه شیر، شیرخشک و وسایل ترکیب‌کردن را به همراه داشت. |
| شیرخشک حاوی ایمونوگلوبولین نیست (پس ایمنی غیرفعال ایجاد نمی‌کند). | |
| ممکن است برای دادن شیرخشک نیاز به یادآوری باشد. | |
دراین‌بین، مسئله مهم این است که از تمام ترکیبات شیر مادر اطلاع دقیقی نداریم یا از تمام تغییراتی که طی روند رشد کودک در شیر مادر رخ می‌دهد، کاملاً آگاه نیستیم. به‌این‌ترتیب، شرکت‌های تولیدکننده شیرخشک هرگز نمی‌توانند ترکیبات شیر مادر را به طور دقیق وارد شیرخشک کنند.
ازاین‌رو، ایمنی غیرفعال و پیوند عاطفی حاصل از ترشح اکسی‌توسین بر اثر شیردهی از طریق تغذیه با شیرخشک حاصل نمی‌شوند. (البته ایجاد پیوند عاطفی تا حدی با تغذیۀ کودک با شیرخشک امکان‌پذیر است. زمانی که کودکتان شیرخشک می‌خورد، اگر او را نزدیک سینه‌تان نگه دارید و ترجیحاً تماس پوست با پوست برقرار کنید، در ایجاد پیوند عاطفی مؤثر است).
ایمنی غیرفعال چیست؟
در سنین پایین، سیستم ایمنی کودک فعال است، اما نسبت به بسیاری از باکتری‌ها یا ویروس‌های شایعی که انسان را بیمار می‌کنند، حساس و آماده نیست. بخش‌هایی از واکنش سیستم ایمنی که ایمونوگلوبولین (Ig) نامیده می‌شوند، از سیستم ایمنی مادر وارد شیر مادر و سپس بدن نوزاد می‌شوند و در مقابل باکتری‌ها یا ویروس‌هایی که بدن مادر به آن‌ها حساس شده است، ایمنی موقت به نوزاد می‌دهند. این نوع ایمنی، «غیرفعال» نامیده می‌شود چون مصونیتی نیست که بدن کودک آن را ایجاد کرده باشد، بلکه مصونیتی است که به نوزاد داده شده است.
عوامل دیگری که همراه با ایمونوگلوبولین‌ها از کودک محافظت می‌کنند، مواردی هستند که به هضم و رشد پوشش دستگاه گوارش کمک می‌کنند؛ پروتئین‌هایی که در مقابل باکتری‌ها، قارچ‌ها و ویروس‌ها از کودک محافظت می‌نمایند و همین‌طور گلبول‌های سفید مادر. به همین دلیل، کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، اغلب سالم‌تر هستند، شیر را بهتر جذب می‌کنند و در مقایسه با کودکانی که اغلب شیرخشک مصرف می‌کنند، مشکلات گوارشی کمتری دارند.
اکسی‌توسین چیست؟
اکسی‌توسین هورمونی است که بلافاصله پس از زایمان و در دوران شیردهی تولید می‌شود. این هورمون موجب جریان‌یافتن شیر از سینه‌ها می‌شود. شاید مهم‌ترین کارکرد هورمون اکسی‌توسین، تقویت پیوند عاطفی و حس مادری باشد. اگر به کودکتان شیر ندهید، هورمون اکسی‌توسین کمتر در بدنتان ترشح می‌شود. در نتیجه، پیوند عاطفی، محبت و آرامش کمتر می‌شوند و استرس بیشتر.
فواید جسمانی شیردهی برای مادر و نوزاد
بر طبق بیانیۀ مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC)، تغذیه با شیر مادر سرمایه‌گذاری برای سلامتی است، نه فقط تصمیمی دربارۀ سبک زندگی. بر اساس تحقیقات و مطالعات این مرکز، فواید شیر مادر برای کودک و مادر عبارت‌اند از:
کاهش خطر ابتلای کودک به:
- دیابت نوع ۲
- آسم
- چاقی
- عفونت گوش
- عفونت تنفسی
- سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS)
کاهش خطر ابتلای مادر به:
- دیابت نوع ۲
- سرطان سینه و تخمدان
- بیماری‌های قلبی
شیر مادر موهبتی گران‌قدر است که خداوند به مادر و کودک ارزانی داشته است. پس تاحدامکان و درصورتی‌که هیچ‌گونه منع پزشکی ندارید، این موهبت را به کودک دلبندتان ارزانی بدارید. هرچند که باید خاطر نشان کنیم که شیردهی، مزیتی دوجانبه برای خودتان و کودکتان دارد و در واقع، هر دوی شما از فواید شگفت‌انگیز آن بهره‌مند می‌شوید. در فیلم دانستنی‌های تغذیه با شیر مادر بیشتر به این مقولۀ مهم پرداخته‌ایم.
