فشارخون حاملگی، مبحثی بسیار مهم است. چراکه یکی از علائم یا عوامل خطر ابتلا به پره اکلامپسی تلقی می‌شود که یکی از شایع‌ترین عوارض بارداری است.
پره اکلامپسی، عارضه‌ای است که برخی از زنان باردار اغلب در نیمۀ دوم بارداری (حدود ۲۰ هفته) یا بلافاصله پس از زایمان، درگیر آن می‌شوند. به همین علت، پزشک، در چکاپ‌های قبل از زایمان در اوایل بارداری و بعد از آن، فشار خونتان را کنترل می‌کند.
فشارخون نرمال و بالا
برطبق اعلام «کالج زنان و زایمان آمریکا (ACOG)»، فشارخون طبیعی، ۸۰/۱۲۰ یا کمتر است. فشارخون بالا یا پرفشاری خون زمانی اتفاق می‌افتد که سیستولیک (عدد بالایی) بالای ۱۲۰-۱۲۹ میلی‌متر جیوه و عدد پایینی، ۸۰ میلی‌متر جیوه یا کمتر باشد.
سطح اول: محدوده فشارخون بالا ۱۳۰-۱۳۹/ ۸۰-۸۹ میلی‌متر جیوه است.
سطح دوم: فشارخون بالا: سیستولیک حداقل ۱۴۰ میلی‌متر جیوه یا دیاستولیک حداقل ۹۰ (یعنی فشارخون در بارداری ۹۰/۱۴۰ باید باشد).
چرا حجم خون در دوران بارداری افزایش می‌یابد؟
دلیل اصلی افزایش حجم خون در دوران بارداری، برآوردن نیازهای جنین درحال‌رشد و تأمین خون از طریق جفت است. در دوران بارداری، حجم پلاسمای خون بیش از ۱ لیتر افزایش می‌یابد که حدود ۵۰ درصد از افزایش حجم پلاسما را تشکیل می‌دهد.
آیا فشارخون بالا در زنان باردار شایع است؟
فشارخون بالا در بارداری نسبتاً شایع است و تقریباً ۵ تا ۱۰ درصد از زنان باردار، فشارخون حاملگی را به درجات مختلف تجربه می‌کنند. فشارخون بالا می‌تواند نشانه‌ای از عارضۀ پره اکلامپسی باشد که از طریق افزایش فشارخون و وجود پروتئین در ادرار تشخیص داده می‌شود. این عارضه، جدی و مستلزم بررسی دقیق است.
انواع فشارخون بالا در دوران بارداری
فشارخون بارداری
زنان مبتلا به پرفشاری خون در بارداری، فشارخون بالایی دارند که بعد از هفته ۲۰ بارداری بدون علامت وجود پروتئین در ادرار یا عوارض دیگر، ایجاد می‌شود.
فشارخون مزمن
چنان چه با فشارخون بالا باردار شوید، یا قبل از هفته ۲۰ بارداری، فشار خونتان بالا رود، معمولاً دچار فشارخون مزمن می‌شوید. گاهی تشخیص زمان بروز فشارخون بالا دشوار است؛ چون بسیاری از زنان هیچ علامتی ندارند.
فشارخون مزمن با پره اکلامپسی
اگر قبل از بارداری، فشارخون بالا دارید، گاهی در دوران بارداری، فشار خونتان بالاتر می‌رود. همچنین، پروتئین موجود در ادرار یا سایر عوارض مربوط به فشارخون بالا در بدنتان، تشدید می‌شود.
پره اکلامپسی
پره اکلامپسی، وضعیتی است که طی آن فشارخون بالا بعد از هفته ۲۰ بارداری رخ می‌دهد و با علائم دیگر مربوط به پرفشاری خون مانند پروتئین در ادرار و آسیب به سایر اندام‌ها همراه است.
این عارضه اغلب پیامدهای جدی برای سلامت خودتان و نوزاد به همراه دارد که در موارد بسیار کم، منجر به تولد نوزاد نارس می‌شود. قبلاً پره اکلامپسی را فقط از طریق وجود پروتئین در ادرار تشخیص می‌دادند، اما امروزه، پزشکان می‌دانند که ممکن است چنین علامتی نداشته باشد.
فشارخون در دوران بارداری چه تغییراتی می‌کند؟
در اوایل بارداری
در اوایل بارداری، تغییرات بسیاری در عروق بدنتان اتفاق می‌افتد که بر فشارخون تأثیر می‌گذارند. بسیاری از زنان به دلیل کاهش فشارخون در سه ماه اول بارداری دچار سرگیجه می‌شوند؛ چراکه رگ‌های خونی برای سازگاری با افزایش حجم خون، نرم و گشاد می‌شوند.
تغییرات رگ‌های خونی و افزایش حجم خون با تأخیر اتفاق می‌افتند که یعنی، فشار در سیستم قلبی عروقی کم می‌شود. فشارخون معمولاً در اوایل و اواسط سه ماه دوم به پایین‌ترین حد خود می‌رسد.
احساس سبکی سر، سرگیجه یا غش از جمله علائم فشارخون پایین هستند.
می‌توانید با مصرف مایعات کافی و تغییر وضعیت آهسته و تدریجی از حالت خوابیده یا نشسته به حالت ایستاده، این وضعیت را تا حدی مدیریت کنید – چراکه کاهش فشارخون با تغییر وضعیت ناگهانی، تشدید می‌شود. همچنین، می‌توانید به پهلوی چپ بخوابید تا جریان خون به قلبتان بازگردد و علائم کاهش یابند.
در اواخر بارداری
اگر بارداری سالم را تجربه می‌کنید، فشار خونتان تا اواسط بارداری به‌تدریج کاهش می‌یابد. اما پس از آن، تا اواخر بارداری، کم‌کم افزایش می‌یابد و به سطح نرمال یا سطح قبل از بارداری بازمی‌گردد.
در دوران بارداری، فشارخون معمولاً بعد از هفته ۲۰ بارداری بالا می‌رود؛ چراکه سطح فشارخون بیشتر از حد نرمال بالا می‌رود که برای مادر و جنین خطر دارد. به همین دلیل، در دوران بارداری، فشار خونتان باید به‌خوبی کنترل شود.
ضمناً توجه داشته باشید که علائم فشارخون بالا در بارداری در همۀ افراد ظاهر نمی‌شوند و برخی از زنان نیز فقط بعضی از علائم را مشاهده می‌کنند.
علائم و خطرات
فشارخون بالا ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد. به همین دلیل، در دوران بارداری باید مرتب فشارتان را اندازه بگیرید.
برخی از علائم فشارخون بالا در بارداری که ممکن است در صورت ابتلا به پره اکلامپسی ظاهر شوند، عبارت‌اند از:
- سردردهای شدید
- سرگیجه یا تاری دید
- ورم ناگهانی
- تنگی نفس
- درد دنده‌ها که معمولاً در پایین سمت راست بدن بیشتر است.
- حالت تهوع و استفراغ
عوامل خطر ابتلا به فشارخون بالا بارداری عبارت‌اند از:
- فشارخون مزمن (فشارخون بالا قبل از بارداری)
- تجربۀ اولین بارداری یا باردارشدن با فاصلۀ ۱۰ سال از آخرین بارداری
- ابتلا به پره اکلامپسی در بارداری قبلی
- بارداری دوقلو یا چندقلو
- ابتلا به دیابت دوران بارداری
فواید ورزش‌کردن در بارداری برای کنترل فشارخون
ورزش‌کردن در دوران بارداری، یکی از درمان‌های طبیعی و عالی برای کنترل فشارخون بالا است. البته همیشه توصیه می‌کنیم قبل از انجام هر کاری با پزشک یا ماما مشورت کنید.
اگر پزشک تشخیص داده که دچار عارضۀ پره اکلامپسی هستید، شاید ندانید که آیا می‌توانید با وجود پره اکلامپسی، ورزش کنید؟ پاسخ این سؤال را باید از پزشکتان بپرسید؛ چون بسیاری از زنان مبتلا به پره اکلامپسی باید استراحت مطلق داشته باشند. ضمناً، فراموش نکنید این عارضه با فشارخون بالا در بارداری، تفاوت دارد.
اما اگر فشار خونتان خیلی بالا نیست، ورزش منظم در دوران بارداری باعث تقویت قلبتان می‌شود. ورزش به قلبتان کمک می‌کند خون را راحت‌تر پمپاژ کند و در برابر جریان خون، مقاومت کمتری داشته باشد (این فرایند می‌تواند فشارخون را کاهش دهد). نکته مهم این است که باید به طور مستمر و منظم ورزش کنید؛ چون اگر ورزش را متوقف کنید، فواید آن کم می‌شود.
نتایج برخی از مطالعات نشان می‌دهند که انجام تمرینات مقاومتی می‌تواند به کاهش فشارخون کمک کند. همچنین، ورزش یکی از راه‌های بسیار عالی برای فعال ماندن در بارداری است. پس حتماً این موضوع را با پزشکتان در میان بگذارید. بعلاوه، کاهش استرس، بهبود وضعیت بدنی، کاهش کمردرد، بهبود سلامت روان و.. از دیگر فواید ورزش‌کردن در دوران بارداری محسوب می‌شوند.
همچنین، تغذیه سالم و کنترل استرس نیز در کاهش آن تأثیرگذارند.
بالا و پایین شدن فشارخون در بارداری، امری طبیعی است. اما فشارخون بالا می‌تواند نشانه‌ای از عوارض جدی‌تر مانند پره اکلامپسی باشد که مستلزم کنترل و نظارت دقیق است.
در دوران بارداری صرف‌نظر از مشاهدۀ یا عدم وجود عوامل خطر، باید مرتب تحت‌نظر پزشک باشید. چون فشارخون بالا اغلب هیچ علامتی ندارد. ورزش منظم می‌تواند در کاهش علائم و عوامل خطر مربوط به فشارخون بالا مؤثر باشد. اما در صورت ابتلا به پره اکلامپسی، حتماً با پزشکتان مشورت کنید تا ببینید که می‌توانید ورزش کنید یا باید استراحت مطلق داشته باشید.
همچنین، تماشای دورۀ مجازی آمادگی برای زایمان در وب‌سایت بهداشت تی‌وی نیز به شما کمک می‌کند تا راحت‌تر از پس چالش‌های این دوران بربیایید.
