اتیسم، نوعی اختلال عصبی – رشدی است که باعث بروز مشکلات جدی در تعاملات اجتماعی، ارتباطات کلامی و غیرکلامی می‌شود (برای کسب اطلاعات بیشتر به مقالۀ «چگونه اتیسم را بهتر تشخیص دهیم؟»، مراجعه فرمایید). انجام برخی از بازی‌ها و فعالیت‌ها به کودکان اتیسم کمک می‌کند تا این مهارت‌ها در خود پرورش دهند. به همین منظور، در این مقاله قصد داریم تا تعدادی بازی و فعالیت مخصوص کودکان اتیسم و ناتوان معرفی کنیم. البته باید خاطرنشان کنیم که این فعالیت‌ها برای تمام کودکان، قابل‌اجرا و مفید هستند.
۱- حرکات آینه‌ای برای کودکان ۰-۸ ساله
حرکات آینه‌ای فرصتی برای کودکان اتیسم فراهم می‌کنند تا با هم تعامل و ارتباط داشته باشند و با دیگران همدلی کنند. همچنین می‌توانند هدایت‌کردن و پیروی از دیگران را بیاموزند.
این فعالیت‌ها علاوه بر کودکان اتیسم، برای کودکان ناتوان نیز بسیار مناسب و مفید هستند.
برای انجام حرکات آینه‌ای به چه چیزی نیاز دارید؟
تنها چیزی که برای این فعالیت لازم دارید، دو یا چند شخص است. یک فرد بزرگسال و کودک و یا دو کودک با هم می‌توانند این بازی را انجام دهند.
همچنین می‌توانید یک گروه کوچک یا بزرگ تشکیل دهید و هدایت بازی را به یک نفر بسپارید.
نحوۀ انجام حرکات آینه‌ای
- روبروی هم بنشینید.
- یک نفر را به‌عنوان راهنما و یک نفر را به‌عنوان «آینه» انتخاب کنید. راهنما حرکاتی انجام می‌دهد و فردی که نقش آینه را دارد، تمام حرکات او را برای بقیه اجرا می‌کند.
- در این بازی نباید بدن یکدیگر را لمس کنید. فقط حرکات را از نزدیک نگاه و آن‌ها را کپی کنید.
- به‌نوبت، راهنما و آینه شوید.
* می‌توانید از حرکات کل بدن گرفته تا حالات صورت را در این فعالیت انجام دهید. سعی کنید حرکات را آهسته و بدون عجله اجرا کنید تا فردی که نقش آینه را بازی می‌کند، از شما عقب نیفتد.
۲- بازی با پارچه برای کودکان ۶ ماهه تا ۶ساله
برای بازی با تکه‌های پارچه، چه چیزی لازم دارید؟
می‌توانید از تکه پارچه‌هایی که در خانه دارید، برای بازی با کودکتان استفاده کنید. فقط باید پارچه‌هایی با اندازه‌ها، رنگ‌ها و بافت‌های مختلف داشته باشید. مثلاً می‌توانید از شال، ملافه یا پتو استفاده کنید.
چگونه با تکه‌های پارچه بازی کنید؟
- چندین تکه پارچه در اختیار فرزندتان بگذارید و اجازه دهید خودش آن‌ها را وارسی کند. در این حین، می‌توانید به او بگویید: «گفتم شاید دوست داشته باشی با اینا بازی کنی. خیلی دلم می‌خواد بدونم چیکار می‌کنی باهاشون!»
- اگر نیاز است چند ایده برای بازی با پارچه به او پیشنهاد بدهید: رقصیدن با پارچه، تبدیل پارچه‌ها به لباس، آویزان کردن پارچه روی صندلی یا میز برای درست‌کردن خانه یا نگاه‌کردن از پشت پارچه‌های رنگی برای رنگی دیدن چیزها.
- برای حفاظت از کودک، همیشه پارچه‌هایی را انتخاب کنید که هوا از آن‌ها عبور می‌کند و آن‌ها را محکم دور بدن فرزندتان نپیچید؛ چون خطر خفگی کودکتان را تهدید می‌کند.
۳- نقاشی مشترک برای کودکان ۴-۸ ساله
این فعالیت برای آن دسته از کودکان اتیسم بسیار مناسب است که مهارت‌های ارتباط کلامی آن‌ها قوی نیست. کودکتان می‌تواند به‌جای حرف‌زدن، با نقاشی پاسخ دهد، احساسات خود را ابراز نماید و با دیگران ارتباط برقرار کند.
برای نقاشی مشترک به چه چیزی نیاز دارید؟
تمام چیزی که برای این کار لازم دارید:
- دو یا چند شخص، دو نفر یا دو گروهی که می‌توانند متشکل از بزرگسالان و بچه‌ها یا فقط بچه‌ها باشند.
- کاغذسفید با اندازۀ حدوداً A4
- مدادشمعی، مدادرنگی یا ماژیک به رنگ‌های مختلف
نحوۀ انجام نقاشی مشترک
- برای شروع، هریک از شما باید یک‌تکه کاغذ، یک مدادشمعی یا ماژیک داشته باشید. بهتر است هر فرد از رنگی متفاوت استفاده کند.
- یک‌شکل یا چند خط پراکنده روی کاغذ بکشید.
- کاغذ خود را با کاغذ فرد دیگر عوض کنید و نقاشی او را ادامه دهید. می‌توانید خط‌خطی کنید، شکل بکشید و یا اشکال را به تصاویری واضح تبدیل کنید. مثلاً می‌توانید یک خط صاف را به نوک قایق، یک دایره را به شکل صورت، خورشید یا چرخ ماشین تبدیل کنید.
- کاغذهای خود را هر چند بار که می‌توانید با هم عوض کنید.
- خیلی درگیر این نباشید که تصویر نهایی چه می‌شود و فقط بر بازی تمرکز کنید و لذت ببرید.
۴- بازی «صدای چیه؟» برای کودکان ۳-۶ ساله
بازی «صدای چیه؟» یکی از فعالیت‌هایی مفرح برای کودکان اتیسم یا ناتوان است که از این طریق می‌توانند حواس خود را کشف کنند. کودکان با انجام این بازی، رعایت نوبت، تمرکز و توجه را می‌آموزند و مهارت‌های تفکر خود را پرورش می‌دهند.
همچنین، این فعالیت برای کودکان آرام‌بخش است.
برای انجام این بازی به چه چیزی نیاز دارید؟
می‌توانید از اشیای داخل خانه برای انجام این بازی استفاده کنید:
- استفاده از چشم‌بند، شال یا پارچه‌ای دیگر برای پوشاندن چشم‌های بازیکن یا استفاده از یک جعبه برای قایم‌کردن وسایل داخل آن
- انواع وسایلی که تولید صدا می‌کنند؛ مانند دسته‌کلید، تعدادی سکه، روزنامه، برگ‌های خشک، زنگوله یا برس مو
- دو شخص که می‌توانند یک فرد بزرگسال و یک کودک و یا دو کودک باشند.
از وسایل خیلی کوچک، قطعات شکسته یا شکننده استفاده نکنید، چون ممکن است باعث خفگی کودک شوند.
نحوۀ انجام بازی
- بازیکن اول چشم‌هایش را می‌پوشاند.
- بازیکن دوم، هر بار وسیله‌ای را برمی‌دارد و از بازیکن اول می‌خواهد که حدس بزند او چه وسیله‌ای را برداشته است.
- بازیکن اول سه مرتبه می‌تواند حدس بزند تا بازیکن دوم آن وسیله را به او نشان دهد.
- این کار را با چند وسیلۀ مختلف تکرار کنید.
- سپس، نقش‌ها را عوض کنید تا این بار بازیکن دوم صداها را حدس بزند.
- مراقب باشید که صداها خیلی بلند و نزدیک گوش نباشند.
* می‌توانید به‌جای استفاده از چشم‌بند، وسایل را در یک جعبه پنهان کنید که در این صورت، باید بتوانید به آن وسیله دسترسی داشته باشید و بدون اینکه بازیکن دیگر ببیند، صدا در بیاورید.
۵- بازی با عروسک خانگی برای کودکان ۴-۸ ساله
برای درست‌کردن عروسک با مواد طبیعی باید از چوب، غلاف بذر یا برگ استفاده کنید.
مواد طبیعی، ریه را اذیت نمی‌کند و کارکردن با آن‌ها بسیار مهیج و جالب است. این مواد، حس لامسۀ کودکان اتیسم یا ناتوان را تقویت می‌کند. به‌این‌ترتیب، کودک برای درست‌کردن عروسک با مواد طبیعی مجبور می‌شود دست به ابتکار و خلاقیت بزند و از قوۀ تخیل خود بهره گیرد.
برای درست‌کردن عروسک خانگی به چه چیزهایی نیاز دارید؟
برای انجام این فعالیت می‌توانید از مواد موجود در خانه یا حیاط استفاده کنید:
- چوب، پوشش چوبی درخت اکالیپتوس یا غلاف بذر، گل‌ها و برگ‌ها
- نخ، بندهای پلاستیکی، پشم، چسب نواری یا چسب چوب
از مصرف دانه‌های کوچک و مواد طبیعی شکننده خودداری کنید؛ چراکه ممکن است باعث خفگی فرزندتان شوند.
نحوۀ درست‌کردن عروسک خانگی
کودکتان می‌تواند هر طور که دوست دارد یک عروسک یا حیوان درست کند. مثلاً می‌توانید به او کمک کنید:
- غلاف بذر را به سر یک‌تکه چوب وصل کند تا سر عروسک درست شود. برای درست‌کردن دست‌های عروسک یک چوب کوچک‌تر را به‌صورت ضربدری به آن وصل کند. برای موها یا لباس عروسک از برگ و گل استفاده کند.
- برای نگه‌داشتن این مواد می‌توانید از نخ، چسب نواری، بندهای پلاستیکی، پشم یا چسب مایع استفاده کنید.
- دو چوب به شکل Y را به یک چوب دیگر وصل کنید تا بدن و پاهای حیوان درست شود.
- برای درست‌کردن یال شیر، چند برگ را دور پوشش چوبی درخت اکالیپتوس بپیچید.
- علف‌ها را گیس کنید یا حالت دهید و برای مو یا لباس عروسک استفاده کنید.
- فرزندتان را تشویق کنید تا چند عروسک درست کند تا بتواند برای آن‌ها داستان و سناریوهای تخیلی خلق نماید.
۶- بازی با چراغ‌قوه برای کودکان ۴-۸ ساله
این بازی با یک چراغ‌قوه و ایجاد سایه‌هایی در فضای تاریک انجام می‌شود.
کودکان ناتوان و اتیسم با انجام این بازی ترغیب می‌شوند تا از قوۀ تخیل خود استفاده و حواس خود را کشف کنند.
بازی با چراغ‌قوه در مکان‌های تاریک یا نیمه‌روشن به بعضی از کودکان کمک می‌کند تا کمتر از تاریکی بترسند. همچنین، از این طریق می‌توانند با مفاهیم علمی مانند انعکاس، علت و معلول آشنا شوند.
برای بازی با چراغ‌قوه به چه چیزی نیاز دارید؟
بازی‌کردن با چراغ‌قوه، ساده و آسان است و هزینۀ چندانی ندارد. برای این بازی به وسایل زیر نیاز دارید:
- یک چراغ‌قوه که فرزندتان بتواند آن را نگه دارد و با آن کار کند یا لامپی که نور آن به دیوار می‌تابد.
- مکانی تاریک، اما امن برای بازی پیدا کنید که مبادا زمان بخورید و بیفتید.
نحوۀ بازی با چراغ‌قوه
اجازه دهید فرزندتان بازی با چراغ‌قوه را در مکانی تاریک تجربه کند و نور و سایه‌ها را ببیند.
برای انجام این بازی می‌توانید ایده‌های زیر را امتحان کنید:
- می‌توانید با دست‌هایتان، بدنتان یا اسباب‌بازی‌ها، اشکالی با سایه‌ها روی دیوار ایجاد کنید.
- می‌توانید عروسک کاغذی درست کنید و آن را جلوی نور حرکت دهید تا سایۀ آن روی دیوار بیفتد.
- نور را به وسایل مختلف بتابانید و با سایۀ آن‌ها بازی کنید.
- با چراغ‌قوه قایم‌موشک‌بازی کنید.
والدین عزیز،
وب‌سایت بهداشت تی‌وی، یک پلتفرم آموزشی ویدئو محور است که دوره‌های آموزشی مفید و کاربردی پیرامون سلامت خانواده، تولید و عرضه می‌نماید. پیشنهاد می‌کنیم برای بهره‌مندی از این اطلاعات ارزشمند به این وب‌سایت مراجعه نمایید و فیلم‌های آموزشی را متناسب با نیازهای خود، تماشا بفرمایید.
