غذاهای ممنوع در بارداری، یکی از مباحث بسیار مهم تغذیه در این دوران است. همان‌طور که می‌دانید، در دوران بارداری، کودکتان از بدن شما تغذیه می‌کند. یعنی هرچه می‌خورید، جذب بدن او می‌شود. به همین دلیل، برای اینکه کودکتان تمام مواد مغذی موردنیاز برای رشد خود را دریافت کند، باید رژیم غذایی مناسب و متعادلی در این دوران داشته باشید؛ بنابراین، باید برخی از غذاها و نوشیدنی‌ها را موقتاً کنار بگذارید.
البته خوشبختانه، غذاهای سالم زیادی وجود دارد که می‌توانید در دوران بارداری آن‌ها را میل کنید.
۱. ماهیهای با غلظت بالای جیوه
جیوه، ماده‌ای بسیار سمی است که در آب‌های آلوده یافت می‌شود. در دوران بارداری، جیوه زیاد می‌تواند به سیستم عصبی، سیستم ایمنی، کلیه‌ها، بینایی و شنوایی کودکتان آسیب برساند؛ بنابراین، ماهیهای با غلظت بالای جیوه از جمله غذاهای ممنوع این دوران محسوب می‌شوند.
به‌طورکلی، هرچه ماهی بزرگ‌تر باشد، بیشتر احتمال دارد که ماهیهای دیگر را به‌عنوان غذا بخورد. این مسئله، خود باعث افزایش میزان جیوه در بدن آن ماهی می‌شود. پس در دوران بارداری، از مصرف ماهیهای بزرگ مانند اره‌ماهی، کاشی ماهی و ماهی خال‌مخالی بپرهیزید. به‌جای این‌ها به مصرف ماهیهای کوچک‌تر مانند ماهی کاد، میگو و سالمون روی‌آورید.
مصرف کنسرو تن‌ماهی را هم محدود کنید.
۲. غذاهای دریایی و تخم‌مرغ خام
در دوران بارداری، مصرف غذاهای دریایی خام یا سوشی حاوی ماهی خام بسیار خطرناک است. ماهیهای خام، به‌ویژه صدف‌ها ممکن است حاوی انواع باکتری‌ها و انگل‌هایی مانند نوروویروس، ویبریو، سالمونلا و لیستریا باشند.
این عفونت‌ها می‌توانند باعث کم‌آبی و ضعف در بدنتان شوند و بعضی از آن‌ها از طریق جفت به کودکتان منتقل می‌شوند، حتی اگر هیچ علامتی نداشته باشید. بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری، این باکتری‌ها می‌توانند خطر زایمان زودرس، سقط‌جنین، تولد نوزاد مرده و سایر مشکلات جدی را افزایش دهند.
ضمن اینکه احتمال ابتلا به عفونت لیستریا در دوران بارداری ۱۰ برابر بیشتر از سایر زمان‌ها است.
دقت کنید که باید تمام غذاهای دریایی را به‌خوبی بپزید و به‌جای سوشی، غذاهای دیگر را انتخاب کنید.
۳. گوشت نیم‌پز یا خام
گوشت نیم‌پز یا خام نیز یکی از غذاهای ممنوع در بارداری است. در این دوران، همچنان می‌توانید همبرگر و بال مرغ مصرف کنید. اما باید آن‌ها را خوب بپزید تا باکتری‌هایی که در گوشت خام زندگی می‌کنند، کاملاً از بین بروند. این مسئله احتمال ابتلا به عفونت‌های باکتریایی یا انگلی مانند توکسوپلاسما، E. coli، لیستریا و سالمونلا را در شما و فرزندتان افزایش می‌دهند.
گوشت مرغ را باید با دمای ۱۶۵ درجه بپزید و استیک و همبرگر نیز باید به‌خوبی پخته شوند.
۴. گوشت فراوری شده، سوسیس و کالباس
هات‌داگ، سوسیس و کالباس و پپرونی ممکن است در طول فرایند پردازش یا نگهداری به باکتری‌های مختلف آلوده شوند. فرقی نمی‌کند که این گوشت‌ها را از مغازه بخرید یا در یخچال باقی مانده باشند، درهرحال، می‌توانند باعث بروز بیماری لیستریوز شوند. به‌ندرت هم پیش می‌آید که مصرف ساندویچ بوقلمون در دوران بارداری، باعث بیماری شما شود (و متأسفانه، لیستریوز یکی از معدود عفونت‌هایی است که می‌تواند از جفت عبور و کودکتان را هم به‌شدت بیمار کند).
۵. جگر، دل‌وقلوه
جگر، دل‌وقلوه حاوی مواد مغذی ضروری مانند آهن، ویتامین B۱۲، ویتامین A، روی، سلنیوم و مس هستند که فواید بسیاری برای خودتان و کودکتان دارند.
اما مصرف بیش از حد ویتامین A پیش‌ساخته به‌خصوص در سه ماه اول بارداری، می‌تواند باعث بروز ناهنجاری‌های مادرزادی و سقط‌جنین شود. اگرچه این مشکلات بیشتر در اثر مصرف مکمل‌های ویتامین A اتفاق می‌افتد، اما توصیه می‌کنیم در هفته، فقط مقدار کمی جگر، دل یا قلوه مصرف کنید.
۶. تخم‌مرغ خام
یکی دیگر از غذاهای ممنوع دوران بارداری، تخم‌مرغ خام است چون می‌تواند حاوی باکتری سالمونلا باشد. علائم عفونت سالمونلا شامل تب، تهوع، استفراغ، گرفتگی معده و اسهال است. همچنین، مصرف تخم‌مرغ خام ممکن است باعث ایجاد گرفتگی در رحم شود که احتمالاً به زایمان زودرس یا تولد نوزاد مرده منجر می‌شود.
برخی از مواد غذایی حاوی تخم‌مرغ خام، عبارت‌اند از:
- تیرامیسو
- خمیر خام
- سس هالندیز (مایونز هلندی)
- سس مایونز خانگی
- برخی از سس‌های سالاد خانگی
- بستنی خانگی
- اگ بندیکت
بیشتر محصولات بازار که حاوی تخم‌مرغ خام هستند، با تخم‌مرغ پاستوریزه تهیه می‌شوند و مصرف آن‌ها بی‌خطر است. اما همیشه قبل از خرید یا مصرف، برچسب روی محصولات را بخوانید.
همیشه تخم‌مرغ را کاملاً بپزید یا از تخم‌مرغ پاستوریزه استفاده کنید.
۷. جوانه‌های خام
جوانه یونجه، شبدر و ماش خام، محل پرورش باکتری‌هایی مانند E.coli و لیستریا هستند. این مسئله دربارۀ کالباس و پنیر نرم نیز صدق می‌کند. اگر نمی‌توانید جوانه را به طور کامل بپزید، پس فعلاً از مصرف آن بپرهیزید.
۸. میوه‌ها و سبزی‌های نشسته
سطح میوه‌ها و سبزی‌های نشسته یا پوست‌کنده ممکن است به باکتری‌ها و انگل‌هایی مانند توکسوپلاسما،E. coli، سالمونلا و لیستریا آلوده شوند. این آلودگی‌ها می‌توانند از خاک یا از طریق دست به میوه‌ها و سبزی‌ها منتقل شوند.
توکسوپلاسما انگلی است که می‌تواند روی گیاهان باقی بماند. این عفونت اغلب علائمی ندارد، اما انگل می‌تواند از جفت عبور کند و باعث نابینایی و مشکلات یادگیری در آینده شود. در برخی موارد نیز موجب آسیب شدید چشم یا مغز در بدو تولد می‌شود.
بنابراین، تمام میوه‌ها و سبزی‌ها را به طور کامل با آب تمیز بشویید و قبل از خوردن، آن‌ها را پوست بگیرید یا بپزید.
۹. لبنیات غیرپاستوریزه
شیر خام و سایر محصولات لبنی غیرپاستوریزه ممکن است حاوی باکتری‌های مضر باشند. این باکتری‌ها می‌توانند باعث بروز عفونت‌های بسیاری شوند که معمولاً مسمومیت غذایی نامیده می‌شود. تمام این عفونت‌ها می‌توانند نوزاد را بیمار کنند.
بنابراین، در دوران بارداری از مصرف لبنیات غیرپاستوریزه از جمله شیر، تخم‌مرغ و پنیر اجتناب کنید. چراکه در فرایند پاستوریزه‌کردن، تمام باکتری‌های مضر از بین می‌روند. پس در این دوران، فقط لبنیات پاستوریزه را مصرف کنید.
۱۰. پنیر نرم
از دیگر غذاهای ممنوع دوران بارداری، پنیز نرم است. توصیه می‌کنیم در دوران بارداری از خوردن پنیرهای نرم مانند پنیر بری و کَممبر اجتناب کنید مگر آنکه آن‌ها را بپزید تا از ابتلا به بیماری لیستریا مصون بمانید. این بیماری با خطر سقط‌جنین همراه است. به‌طورکلی، بهتر است از مصرف این پنیرها اجتناب یا پنیرهای پاستوریزه را انتخاب کنید.
۱۱. غذاهای فراوری شده
غذاهای بسیار فراوری شده، مواد مغذی کم و کالری، قند و چربی بالایی دارند و می‌توانند باعث افزایش وزن شدید شوند. اگرچه در دوران بارداری باید اضافه وزن داشته باشید، اما افزایش وزن بیش از حد می‌تواند خطر عوارض زایمان و چاقی در دوران کودکی را افزایش دهد.
به همین علت، وعده‌های غذایی و میان‌وعده‌های حاوی پروتئین، سبزی‌ها، میوه‌ها، چربی‌های سالم و کربوهیدرات‌های غنی از فیبر مانند غلات کامل، لوبیا و سبزیجات نشاسته‌ای را مصرف کنید.
۱۲. کافئین
وقتی باردار هستید، مصرف مقدار متوسط کافئین، مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما باید بدانید که این ماده از جفت عبور می‌کند و به جنین می‌رسد. نتایج برخی از مطالعات نشان می‌دهند که مصرف مقدار زیاد کافئین ممکن است باعث سقط‌جنین شود. البته «کالج متخصصان زنان و زایمان آمریکا (ACOG)» این مسئله را تأیید نکرده است.
در واقع، در جدیدترین تحقیقی که پیرامون این موضوع صورت گرفته است، هیچ یافته‌ای مبنی بر سقط‌جنین به علت مصرف کافئین مشاهده نشده است. بلکه بروز عوارض غیرطبیعی در بارداری (که شایع‌ترین علت سقط‌جنین است) با مصرف کافئین مرتبط شناخته شده است.
به همین دلیل، جانب احتیاط را رعایت کنید و روزانه، بیش از ۲۰۰ میلی‌گرم کافئین مصرف نکنید. پس از مصرف حد مجاز روزانه کافئین، نوشیدنی‌های طبیعی بدون کافئین مانند چای گیاهی، شیر و آب بنوشید.
پیشنهاد می‌کنیم برای کسب اطلاعات جامع‌تر، مقالۀ راهنمای جامع تغذیه در دوران بارداری را مطالعه نمایید و فیلم آموزشی تغذیه در دوران بارداری را هم در وب‌سایت بهداشت تی‌وی تماشا بفرمایید.
