همان‌طور که می‌دانید، زایمان طبیعی مراحل مختلفی دارد که زایمان جفت، آخرین مرحله از آن است. در بسیاری از زایمان‌ها، در مرحلۀ آخر زایمان، جفت خودبه‌خود از طریق کانال زایمان خارج می‌شود. اما این اتفاق برای برخی از خانم‌ها نمی‌افتد و پس از زایمان، جفت در رحم باقی می‌ماند.
منظور از باقی‌ماندن جفت چیست؟
فرایند زایمان در سه مرحله صورت می‌گیرد:
- در اولین مرحله از زایمان، انقباضات رحم شروع می‌شوند که نمایانگر آماده‌شدن رحم برای زایمان است.
- تولد نوزاد، اتمام دومین مرحله از زایمان است.
- مرحلۀ آخر نیز با خروج جفت از رحم به پایان می‌رسد که معمولاً تا ۳۰ دقیقه پس از تولد نوزاد طول می‌کشد.
اما اگر جفت تا ۳۰ دقیقه پس از زایمان از رحم خارج نشود، به این شرایط باقی‌ماندن جفت می‌گوییم. درصورتی‌که جفت از رحم خارج نشود، مادر در معرض عفونت و ازدست‌دادن خون زیاد قرار می‌گیرد که می‌توانند خطر جانی برای او داشته باشند.
2 روش خروج یا زایمان جفت
اگر مراحل زایمان و خود فرایند زایمان را بدون هیچ مشکلی سپری کرده باشید، می‌توانید مرحلۀ آخر زایمان را به انتخاب خودتان پشت سر بگذارید.
به‌طورکلی، برای خروج جفت از دو روش استفاده می‌شود:
۱. روش طبیعی
در این روش، با زور زدن سعی می‌کنید جفت را از رحم خارج نمایید.
۲. روش مدیریت فعال
در این روش، پرسنل پزشکی در حین تولد نوزاد، دارویی به ران شما تزریق می‌کنند تا جفت خارج شود.
سینتومترین، اِرگومترین و اکسی‌توسین داروهایی هستند که برای شروع انقباضات و خروج جفت، استفاده می‌شوند. اگر در دوران بارداری دچار عوارضی مانند فشارخون بالا یا پره اکلامپسی شده باشید، سینتوسینون به بدنتان تزریق می‌شود.
مزیت روش مدیریت فعال، کاهش خونریزی بلافاصله پس از تولد نوزاد است.
3 نوع جفت باقیمانده
- جفت چسبنده: وضعیتی است که طی آن رحم به‌اندازه کافی برای خروج جفت منقبض نمی‌شود. به‌این‌ترتیب، جفت به‌صورت آویزان به دیواره رحم می‌چسبد. جفت چسبنده شایع‌ترین نوع باقی‌ماندن جفت است.
- جفت محبوس شده: عارضه‌ای است که در پی آن، جفت از دیوارۀ رحم جدا، اما از بدن خارج نمی‌شود. چون دهانه رحم قبل از خروج جفت بسته می‌شود و جفت داخل رحم باقی می‌ماند.
- جفت اِکریتا: وضعیتی است که طی آن، جفت به‌جای دیوارۀ رحم به لایۀ عضلانی رحم می‌چسبد. این اتفاق که با خونریزی شدید همراه است، زایمان را دشوار می‌سازد. در صورت عدم توقف خونریزی، ممکن است لازم باشد خون به مادر تزریق یا رحم او برداشته شود (هیسترکتومی).
باقی‌ماندن جفت چه علائم و نشانه‌هایی دارد؟
بارزترین نشانۀ باقی‌ماندن جفت این است که تا یک ساعت پس از زایمان، به طور کامل از رحم خارج نشود. سایر علائم این عارضه عبارت‌اند از:
- تب
- خروج ترشحات بدبو از واژن
- خروج تکه‌هایی بزرگ از جفت
- خونریزی شدید
- درد بدون توقف
چه افرادی در معرض خطر باقی‌ماندن جفت قرار دارند؟
عوامل متعددی احتمال باقی‌ماندن جفت را افزایش می‌دهند:
- بارداری در سنین بالای ۳۰
- زایمان زودرس قبل از هفتۀ ۳۴ بارداری
- طولانی‌شدن مرحلۀ اول و دوم زایمان
- تولد نوزاد مرده
راه‌های درمان جفت باقیمانده
برای درمان جفت باقیمانده، پزشک به روش‌های زیر جفت را از رحم خارج می‌کند:
- پزشک می‌تواند جفت را با دست خارج کند که این کار، خطر عفونت را به همراه دارد.
- داروهایی که رحم را شل می‌کنند تا منقبض شود، در خروج جفت از رحم نیز مؤثر هستند.
- در بعضی موارد، از مادر درخواست می‌کنند به نوزادش شیر دهد چون این کار باعث انقباض رحم می‌شود و ممکن است به خروج جفت کمک کند.
گاهی حتی جفت با ادرارکردن مادر از رحم خارج می‌شود چون مثانه پر می‌تواند مانع خروج جفت از رحم شود.
درصورتی‌که جفت با هیچ یک از راهکارهای بالا از رحم خارج نشود، آخرین راهکار، جراحی اورژانسی است. ازآنجایی‌که جراحی عوارض دارد، این اقدام، آخرین راهکار است.
باقی‌ماندن جفت چه عوارضی برای مادر دارد؟
در صورت عدم خروج به‌موقع جفت، خطر خونریزی شدید مادر را تهدید می‌کند. این وضعیت، اولین خونریزی بعد از زایمان (PPH) تلقی می‌شود. در واقع، چنان چه زایمان جفت بیش از ۳۰ دقیقه طول بکشد، اغلب مادر دچار خونریزی شدید می‌شود.
اگر در چنین شرایطی قرار گرفتید، می‌توانید از پزشک بخواهید شما را بیهوش کند، اما خطرات بیشتری شما را تهدید خواهد کرد، خصوصاً اگر قصد دارید بلافاصله بعد از عمل به کودکتان شیر بدهید. چراکه اثرات دارو در خونتان باقی می‌ماند و وارد شیرتان می‌شود. همچنین، باید کاملاً هوشیار باشید تا بتوانید کودکتان را برای شیردهی محکم نگه دارید.
اما اگر بی‌حسی را انتخاب کنید، پزشک، جفت و سایر غشاهای باقیمانده را با دست از رحم شما خارج می‌کند. سپس برای پیشگیری از عفونت، آنتی‌بیوتیک به بدنتان تزریق و داروهای دیگری برایتان تجویز می‌کند تا رحم منقبض شود.
در صورت باقی‌ماندن جفت، وضعیت مادر در آینده چگونه خواهد بود؟
عوارض ناشی از باقی‌ماندن جفت به‌مرور زمان از بین می‌روند. هرچه زودتر اقدامات لازم برای رفع مشکل را انجام دهید، نتیجۀ بهتری دریافت خواهید کرد.
اگر عوارض شدیدی را متحمل شدید یا در زایمان قبلی خود، جفت باقی مانده بود، برای زایمان بعدی با پزشکتان مشورت کنید. پزشک به شما کمک می‌کند تا خودتان را برای عوارض احتمالی آماده سازید.
مادر عزیز، تماشای فیلم‌های دوره مجازی آمادگی برای زایمان را به شما پیشنهاد می‌کنیم تا اطلاعات کافی پیرامون بارداری، زایمان و مراقبت‌های پس از آن به دست بیاورید.
