ایجاد ارتباط غیرکلامی مثبت می‌تواند رابطۀ شما و فرزندتان را تقویت کند؛ چون کودکتان با کارهایی مثل لبخندزدن و ارتباط چشمی، درمی‌یابد که به او توجه می‌کنید. ازآنجایی‌که ایجاد رابطۀ گرم و صمیمی با کودکتان برای رشد و تکامل او بسیار اهمیت دارد، پس ارتباط غیرکلامی مثبت نیز می‌تواند در این مسئله تأثیرگذار باشد.
مهم‌تر آنکه، کودکتان از طریق ارتباط غیرکلامی مثبت یاد می‌گیرد چگونه با دیگران ارتباط برقرار کند و با آن‌ها کنار بیاید. اگر زبان بدن شما برای ارتباط با فرزندتان، گرم و محبت‌آمیز باشد، او هم ابراز عشق را می‌آموزد. به طور مثال، اگر برای گوش‌دادن به حرف‌های کودکتان، دست از کار بکشید، او هم توجه به دیگران را می‌آموزد.
اما ارتباط غیرکلامی منفی می‌تواند این حس را به کودک القا کند که به او توجه نمی‌کنید یا نمی‌خواهید با او وقت بگذرانید. اگر این اتفاق مدام تکرار شود، احساس طردشدن، سرخوردگی یا ناامیدی به فرزندتان دست خواهد داد.
استفاده از زبان بدن و لحن صدا برای تقویت روابط
زبان بدن و لحن صدا، مهم‌ترین مولفه‌های ایجاد ارتباط غیرکلامی محسوب می‌شوند. می‌توانید برای انتقال پیام‌های غیرکلامی مثبت و تأکید بر آنچه به فرزندتان می‌گویید، از زبان بدن و لحن صدای خود استفاده کنید.
در ادامه، پیشنهادهایی برای برقراری ارتباط غیرکلامی مثبت به شما ارائه می‌دهیم:
- وقتی فرزندتان حرفی می‌زند یا کاری انجام می‌دهد، دستش را لمس کنید تا بفهمد که به شنیدن حرفهایش یا دیدن کارهایش، اشتیاق دارید.
- صورت خود را به سمت فرزندتان برگردانید و دائماً با او ارتباط چشمی بگیرید. به‌این‌ترتیب، کودکتان این پیام را دریافت می‌کند که همۀ حواستان به اوست و برایتان اهمیت دارد.
- خودتان را هم قد کودک کنید. این گونه به او نشان می‌دهید که دوست دارید نزدیکش باشید و درعین‌حال، حس امنیت و اطمینان خاطر به او می‌دهید. این کار همراه با ارتباط چشمی برای ارتباط با کودکان خردسال نیز مؤثر است.
- با زبان بدنتان به کودک نشان دهید که سعی دارید احساساتش را درک کنید. اگر کودکتان به شما لبخند می‌زند، شما هم این کار را انجام دهید. در شرایطی که ناراحت است، شما هم سرتان را تکان دهید و خودتان را غمگین نشان دهید. اگر ناامید به نظر می‌رسد، ارتباط چشمی با او برقرار کنید و با صدایی آرام و اطمینان‌بخش با او حرف بزنید.
- با آرامش و چهرهای آرام با کودک حرف بزنید. در این صورت، حس می‌کند که آمادۀ گوش‌کردن به حرفهایش هستید. همچنین، راحت‌تر متوجه می‌شود که چه زمانی از رفتارش ناراضی هستید.
- اگر فرزندتان دوست دارد او را در آغوش بگیرید، مرتب این کار را انجام دهید.
*ایجاد ارتباط غیرکلامی درست، تأثیر کلامتان را بیشتر می‌کند. مثلاً وقتی با لبخند به کودکتان «صبح به خیر» می‌گویید، حس می‌کند از دیدنش خوشحال شده‌اید. اما اگر ارتباط غیرکلامی با حرف‌هایی که می‌زنید، هماهنگی نداشته باشد، کودک ارتباط غیرکلامی را باور خواهد کرد. پس اگر سؤالی از کودک بپرسید و موقع جواب‌دادن او، روی خود را برگردانید، شاید فرزندتان فکر کند که تمایل چندانی به شنیدن جوابش ندارید.
تقویت ارتباط غیرکلامی در خانواده
بازی‌ها و چالش‌های خانوادگی، راهکارهایی مفرح برای افزایش درک ارتباط غیرکلامی در خانواده به شمار می‌روند.
پیشنهادهای زیر در این زمینه به شما کمک می‌کنند:
- بازی‌های حدس‌زدنی انجام دهید تا کودک به ارتباطات غیرکلامی توجه کند. می‌توانید لبخند بزنید، سرتان را تکان دهید یا حالات چهرۀ خود را عوض کنید تا کودک بفهمد که چقدر به جواب نزدیک شده است.
- برنامه‌های تلویزیون را بدون صدا تماشا کنید و ببینید که خودتان و فرزندتان چقدر متوجه می‌شوید که چه اتفاقی در حال افتادن است.
- هنگام صرف شام، لحن صداهای مختلف را تمرین کنید. با لحنی بداخلاق و سپس با ملایمت بگویید: «می‌شه لطفاً اون سالاد رو بدی بهم؟»
- همراه با فرزندتان، تصاویری از چهره‌های مختلف طراحی کنید یا هیجانات و عواطف را با اسباب‌بازی‌ها به نمایش درآورید. این کار به کودکتان یاد می‌دهد تا احساساتش را بدون استفاده از کلمات ابراز کند و درک و تشخیص احساسات دیگران را هم بیاموزد.
تماشای انیمیشن «درون و بیرون» هم به کودکان کمک می‌کند احساسات خود را بشناسند، دربارۀ آن‌ها حرف بزنند و بدون استفاده از کلمات ابراز احساسات کنند. می‌توانید همراه با خانواده به تماشای آن بنشینید و سپس دربارۀ آن حرف بزنید.
تقویت ارتباط غیرکلامی در کودک
کودکتان، مهارت ارتباط غیرکلامی را با دیدن نحوۀ ارتباط شما با خودش و سایرین، فرامی‌گیرد. البته به روش‌های دیگر هم می‌توانید این مهارت را به او آموزش دهید.
مثلاً ممکن است فرزندتان نزدیک یکی از دوستانش بایستد و ببیند که دوستش راحت نیست و به عقب می‌رود.
می‌توانید با ملایمت به فرزندتان بگوید که به دوستش جا دهد؛ مثلاً بگویید: «عزیزم، یه قدم بیا عقب‌تر تا دوستت جای بیشتری داشته باشه. آفرین عزیزم! حالا جای دوستتم راحت‌تره.»
اگر دیدید فرزندتان در حال انجام کاری است که قبلاً از او خواسته بودید، باز هم او را تحسین کنید. همانند این مثال: «عزیزم، تو مهمونی خیلی کاری خوبی کردی برای دوستت جا باز کردی تا بتونه کادوهاش رو باز کنه!»
ایجاد روابط غیرکلامی برای هدایت رفتار کودک
ارتباط غیرکلامی برای مواقعی که فاصله یا سروصدا، حرف‌زدن را دشوار می‌سازد، بسیار مناسب است. به طور مثال، وقتی فرزندتان در مدرسه جایزه می‌گیرد یا هنگام بازی به دوستش کمک می‌کند، می‌توانید به او لبخند بزنید یا با انگشت شستتان، علامت لایک را نشان دهید.
به همین ترتیب، زمانی که می‌بینید فرزندتان رفتاری نامناسب دارد، می‌توانید از حالات چهره و زبان بدن برای ابراز نارضایتی خود استفاده کنید. می‌توانید سرتان را تکان دهید یا دستتان را به نشانۀ توقف بالا بیاورید.
همچنین زمانی که کودک شیطنت می‌کند، می‌توانید از ارتباط غیرکلامی برای تأکید بر حرفهایتان استفاده کنید. به طور مثال، اگر فرزندتان باید کارش را متوقف کند و به شما گوش دهد، می‌توانید راهکارهای زیر را امتحان کنید:
- با لحنی قاطع و صریح صحبت کنید. به او بگویید: «عزیزم، خیلی با دوستات بد رفتار می‌کنی. لطفاً خودت رو کنترل کن!»
- ارتباط چشمی مداوم داشته باشید و لحن صدایتان را تغییر ندهید.
- خودتان را هم قد کودک کنید.
- اگر کودکتان به شما نگاه نمی‌کند، دست‌هایش را محکم بگیرید تا توجه او را به خود جلب کنید.
زمانی که فرزندتان چیزی یا کاری بامزه اما غیرقابل‌قبول می‌گوید یا انجام می‌دهد، هماهنگی بین ارتباط غیرکلامی و گفتار دشوار می‌شود؛ مثل زمانی که فرزند خردسالتان، بی‌ادبی می‌کند یا فرزند بزرگ‌ترتان، حرفی زشت می‌زند که از فردی بزرگسال شنیده است.
در این شرایط ممکن است خنده‌تان بگیرد، اما دقت کنید این کار دو پیام به فرزندتان القا می‌کند. اگر حرف‌ها و ارتباطات غیرکلامی‌تان با هم هماهنگ نباشند، شاید بفهمد این رفتارش قابل‌قبول نیست. پس سعی کنید چهرهای عادی داشته باشید و با لحنی قاطع به او بگویید: «تو خانواده ما، همه با هم مؤدب حرف می‌زنن.»
برقراری ارتباط غیرکلامی در کودکان با نیازهای خاص
کودکان اتیسم و کودکان با نیازهای خاص ممکن است در ارتباطات خود از جمله ارتباط غیرکلامی مشکل داشته باشند.
به طور مثال، ارتباط چشمی، مهارتی است که اغلب باید به کودکان اتیسم آموزش داده شود. برای آموزش این مهارت می‌توانید اشیایی که می‌دانید فرزندتان نیاز دارد، جلوی چشم او نگه دارید. این کار را تا زمانی ادامه دهید که وقتی فرزندتان چیزی را می‌خواهد، خودبه‌خود به بالا نگاه کند. اما کودکان اتیسم حتی زمانی که می‌دانند چگونه ارتباط چشمی برقرار کنند، باز هم اغلب وقتی مستقیماً به چشم‌های فردی که حرف می‌زند، نگاه می‌کنند، بهتر به حرف‌های او گوش می‌دهند. باتوجه‌به اینکه کدام روش برای فرزندتان مؤثرتر است، ارتباطات غیرکلامی و کلامی را با هم هماهنگ کنید.
علاوه بر این، بعضی از کودکان اتیسم دچار اختلال پردازش حسی هستند که این مسئله ارتباط بدنی مانند بغل‌کردن را برای آن‌ها دشوار می‌سازد. این کودکان ممکن است محبت و موافقت خود را به روش‌های دیگر نشان دهند. به دیگر راه‌های ارتباط غیرکلامی فکر کنید که فرزندتان آن‌ها را بیشتر دوست دارد و از این طریق با او را ارتباط بگیرید؛ کارهایی مانند دست‌زدن، چشمک‌زدن یا نشان‌دادن علامت لایک با انگشت شست.
والدین گرامی،
تقویت هوش هیجانی در کودکان به آنان کمک می‌کند تا عواطف و احساسات خود را بشناسند، همدلی نشان دهند، بیاموزند چگونه در مواقع بحرانی تصمیمات درست بگیرند، توانایی حل مسئله را پیدا نمایند و… ازاین‌رو، در وب‌سایت بهداشت تی‌وی، دوره‌ای با عنوان پرورش هوش هیجانی در کودکان، تولید شده و در اختیار شما عزیزان قرار گرفته است. می‌توانید با مراجعه به این وب‌سایت، فیلم‌های آموزشی این دورۀ ارزشمند را تماشا بفرمایید.
