نقش بازی در رشد و تکامل، تقویت حواس و افزایش تمرکز شیرخواران

کودکان، یگانه و مینیاتوری از انسانیت و انعطاف‌پذیری‌اند. آن­‌ها، تمایل ذاتی به رشد و بالندگی دارند و به شیوه‌­ای خلاقانه با جهان اطراف خود مواجه می­‌شوند. بازی، تنها زبان طبیعی کودکان است و برای این که به‌سلامت بزرگ شوند، یادگیری خواندن و نوشتن، کافی نیست. اما کودکان قطعاً باید بدانند که چگونه بازی کنند. بازی برای آنان صرفاً تفریح و سرگرمی پیش‌پاافتاده نیست، بلکه سرشار از معنا و مفهوم است. دغدغۀ شخصی کودکان تنها حیرت است و تماشا! حیرت از شناخت جهان هستی و آدمیان آن. کودکان تنها راهی که برای رویارویی با این جهان در مقابل خود دارند، خلق بازی است. بازی، همان پنجرۀ ارتباطی دنیای کودکانه با واقعیت بیرونی زندگی و تنها فرصت پرورش خلاقیت ناب در ذهن یک انسان خردسال و کوچک است.

بازی‌کردن، پاک­‌ترین و معنوی‌ترین تجربه در کل دوران کودکی بشر است. به‌گونه‌ای که یک تصویر پیشین و یا تقلیدی از زندگی آیندۀ کودک است و می‌تواند دغدغه­‌های درونی او را آشکار نماید. بازی، تمام آن رضایت درونی لذت و آزادی است که یک کودک در زندگی‌­اش تجربه می­‌کند و از بودن خویش، احساس ارزشمندی به او دست می‌­دهد. در واقع، بازی دریچه‌­ای برای ورود به دنیای عاطفی این مخلوقات پاک و معصوم است و ایجاد ارتباط قوی با رازهای ذهنی آنان، فقط از طریق بازی میسر می­‌شود.

اگر بخواهیم به طور خلاصه اثرات بی­‌شمار بازی در زندگی کودک را از یک کتاب علمی بیان کنیم، این نکات مهم را باید به‌خاطر بسپاریم:

تقویت رشد شناختی و جسمانی کودک

 بازی با تقویت مهارت­‌های حل مسئله، رشد زبان و آگاهی فضایی، به رشد شناختی در نوزادان و شیرخواران کمک می­‌کند. همچنین، می­‌تواند با تشویق به حرکت، هماهنگی و توسعۀ مهارت­‌های حرکتی، رشد جسمانی نوزادان را تسریع بخشد. ترغیب کودکان به تعامل با دیگران و توسعۀ مهارت­‌های ارتباطی نیز، دستاورد بازی­‌کردن است که فرایند اجتماعی شدن شیرخواران را بهبود می‌­بخشد.

بهبود رشد عاطفی و تحریک حواس شیرخوار

علاوه بر این، ترویج خلاقیت و تخیل، یکی دیگر از مزایای بازی­‌کردن است که در بهبود رشد عاطفی کودک تأثیر به سزایی دارد. بازی با ایجاد بستری مثبت برای تخلیۀ انرژی و احساسات، در کاهش استرس، اضطراب و بهبود خلق­‌وخوی کودک مؤثر است. همچنین، با ترویج کاوش حسی و آگاهی، به تحریک حواس شیرخوار کمک می‌­نماید و می­‌تواند با ارتقای اتکا به خود و مهارت­‌های تصمیم­‌گیری، به تقویت استقلال کودک، کمک شایانی کند.

ترغیب کودک به کنجکاوی و اکتشاف

بازی­‌کردن، شیرخوار را به کنجکاوی و اکتشاف وامی‌­دارد که خود محرکی برای یادگیری او است. ازآنجایی‌­که کودک حین بازی، درگیر تکرار و یادآوری است، قدرت حافظۀ او نیز بهبود پیدا می‌­کند. همچنین، ترویج تسلط بر مهارت‌­ها و تشویق ریسک‌­پذیری که محصول بازی­‌کردن است، اعتماد را در کودک افزایش می‌­دهد.

رشد مهارت­‌های اجتماعی شیرخوار

از دیگر دستاوردهای بازی برای کودکان، ترویج تعامل با دیگران و توسعه مهارت­‌های همدلی و ارتباط است که منجر به ایجاد مهارت­‌های اجتماعی در آنان می­‌شود. کودک در هنگام بازی، ناگزیر به حرف‌زدن و استفاده از واژگان است که این مسئله، به رشد مهارت‌های زبانی او کمک می­‌کند. ضمناً ترغیب به یادگیری، آزمون‌وخطا و تفکر انتقادی که از طریق بازی حاصل می­‌شوند، به تقویت مهارت­‌های حل مسئله در شیرخواران، کمک فراوانی می‌­نمایند. بازی با تقویت رشد و توسعه مسیرهای عصبی، رشد سالم مغز شیرخوار را بهبود می‌­بخشد.

تحکیم ارتباط بین والدین و کودک

بازی یکی از جنبه­‌های اساسی رشد کودک است که فواید بی­‌شماری برای رشد شناختی، فیزیکی و عاطفی او دارد. بازی‌­کردن می‌­تواند تجربه­‌ای سرگرم‌­کننده و مفید برای والدین و شیرخوار باشد که با ترویج تعامل و ارتباط مثبت، دلبستگی سالمی بین آن‌­ها به وجود می‌­آورد. همچنین، با ایجاد تجربه‌­های مشترک، فرصت‌­های بسیار مناسبی برای پیوند بین والدین و شیرخوار فراهم می‌­کند.

رشد سالم اندام­‌های شیرخوار

بازی­‌کردن مستلزم تمرکز است و همین مسئله موجب بهبود دامنه توجه در شیرخوار می‌­شود و با رشد مهارت­‌ها و دانش جدید، فرصت­‌های بی‌نظیری برای یادگیری او فراهم می­‌کند. ناگفته نماند که رشد سالم اندام­‌های بینایی، شنوایی، حرکتی و عضلانی نیز از دیگر نتایج پربار بازی برای کودک است.

بهبود رشد مغز کودک

در نخستین لحظات، ماه­‌ها و سال­‌های زندگی کودک، هرگونه حرکت و ارتباط عاطفی، منجر به شکل‌­گیری فعالیت‌­های شیمیایی و تولید سیناپس یا اتصالات مغزی می‌­شود. در این سنین، میلیاردها سلول مغزی در حال سازماندهی شبکه­‌هایی با تعداد بسیاری زیادی سیناپس در مغز هستند. هرگونه تجربه‌­ای که کودک آن را لمس می‌­کند، بر چگونگی تکامل مغز تأثیر می‌­گذارد. دراین‌بین، هیچ‌چیز مهم­‌تر از مراقبت، لمس و تماس با کودک در سال‌­های نخستین زندگی و تغذیه جسمی و روانی او نیست. سریع­‌ترین دورۀ تکامل مغز در طول سه سال ابتدای زندگی اتفاق می‌­افتد که زیربنایی برای عملکرد هوشی، هیجانی، عاطفی، فیزیکی و اجتماعی کودک تشکیل می‌­دهد. تجربه­‌های کودک در سنین دو تا پنج‌سالگی نیز مبنایی برای یادگیری آتی در دوران تحصیل و رشد مهارت­‌های اجتماعی او خواهند بود.

 بنابراین، هرچه کودک از بدو تولد از قابلیت­‌های مغز خود بیشتر استفاده کند، اتصالات یا سیناپس‌­های کامل­‌تری بین سلول­‌های مغز شکل می­‌گیرند. به دنبال تولید بیشتر این سیناپس­‌ها، ظرفیت یادگیری کودک نیز افزایش چشمگیری خواهد یافت.

کلام آخر

به یاد داشته باشید که دوران کودکی دارای ظرایف پیچیده­‌ای است که دستیابی به کشف و درک لایه‌­های عمیق آن، به‌آسانی میسر نخواهد بود. برای شناخت این دوران شگفت­‌انگیز، تنها می‌­توان از خود کودکان آموخت. این کافی نیست که کودک فقط شکمش سیر، جایش تمیز و محیطش گرم و ایمن باشد؛ پرندگان پرواز می‌­کنند، ماهی­‌ها شنا و بچه­‌ها هم بازی….

والدین عزیز،

در قسمت «فیلم‌های آموزشی» پلتفرم آموزشی بهداشت تی‌­وی، دوره‌­ای بسیار مفید و کاربردی با عنوان بازی­‌هایی برای توانمندی شیرخواران برای شروع بازی­‌های کمک­‌کننده و تکاملی در دوران شیرخواری تهیه شده است که با مراجعه به سایت می‌توانید عناوین آن را مشاهده کنید. در «بخش ویدئو بوک» همین پلتفرم نیز می‌­توانید محتویات کتاب الکترونیکی صوتی – تصویری این مجموعه را مشاهده نمایید که اطلاعاتی مفید در حدود سه ساعت متن دیداری و فایل صوتی، در دسترس شما عزیزان قرار می‌دهد.