آیا ورزش کردن در بارداری بر رشد مغز جنین تاثیر می‌گذارد؟

نتایج تحقیقات جدید نشان می‌دهند که انجام ورزش‌های با شدت متوسط در دوران بارداری می‌تواند بر رشد مغز کودک تأثیر بگذارد. براین‌اساس، به بررسی تعدادی از پژوهش‌های صورت‌گرفته پیرامون این موضوع می‌پردازیم.

پژوهش محققان دانشگاه مونترال پیرامون ورزش در بارداری

در این راستا، پژوهشی در دانشگاه مونترال کانادا انجام شد که ۱۸ مادر و کودکانشان در آن مشارکت کردند. یافته‌های این تحقیق حاکی از آن است که کودکانی که مادرانشان در دوران بارداری ورزش می‌کردند، رشد مغزشان افزایش یافت.

در این پژوهش که در نشست سالانه «انجمن علوم اعصاب» در سن دیگو ارائه شد، محققان از ۱۸ زن باردار که در شروع سه‌ماهه دوم بارداری خود بودند، دعوت به همکاری کردند. سپس به طور تصادفی، ۱۰ نفر را در گروهی که باید ورزش می‌کردند و ۸ نفر را در گروهی با فعالیت کمتر، تقسیم‌بندی کردند.

از خانم‌های گروه فعال درخواست شد تا ۳ بار در هفته حداقل ۲۰ دقیقه ورزش‌های هوازی با شدت متوسط را انجام دهند. در واقع، باید طوری ورزش می‌کردند که دچار تنگی نفس خفیف می‌شدند. پیاده‌روی، آهسته دویدن، شنا و دوچرخه‌سواری ازجمله ورزش‌هایی بودند که اعضای گروه فعال باید انجام می‌دادند. خانم‌های این گروه، به طور متوسط ۱۱۷ دقیقه در هفته ورزش کردند. گروه دوم و غیرفعال، تمرینات ورزشی را فقط ۱۲ دقیقه در هفته انجام دادند.

محققان با استفاده از نوار مغزی که فعالیت الکتریکی مغز را ثبت می‌کند، فعالیت مغزی نوزادان ۸ تا ۱۲ روزه را در خواب ارزیابی کردند. آنان، ۱۲۴ الکترود نرم روی سر نوزاد قرار دادند و منتظر ماندند تا کودک روی دامان مادرش به خواب رود. سپس حافظه شنوایی را باتوجه‌به پاسخ ناخودآگاه مغز به صداهای تکراری و جدید، ارزیابی کردند.

پژوهشگران دریافتند که مغز این نوزادان، صداهای جدید را تشخیص می‌داد که این خود، نشان‌دهنده تکامل مغز است. در واقع، مغز این نوزادان کارآمدتر بود و می‌توانست با کمترین تلاش، صداها را تشخیص دهد. محققان بر این باورند که این مسئله می‌تواند در رشد زبان و گفتار این کودکان در آینده تأثیرگذار باشد. این مقوله برای رشد آن‌ها نیز حائز اهمیت است؛ چراکه توانایی تشخیص صداها اساس یادگیری گفتار، حرف‌زدن و درک صداهای اطراف است. به گفته محققان حاضر در کنگرۀ علوم اعصاب در سن‌دیه‌گو، این مسئله می‌تواند بر کل زندگی کودک تأثیر بگذارد.

هرس سیناپسی

بر اساس نتایج مطالعه مذکور، ورزش، فرایندی به نام هرس سیناپسی را تسریع می‌بخشد که به‌موجب آن، سلول‌های عصبی و اتصالات اضافی از بین می‌روند و رشد و تکامل مغز، بهبود می‌یابد.

به‌طورکلی، یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهند نوزادانی که مادرانشان در دوران بارداری از نظر بدنی فعال هستند، فعالیت مغزی کامل‌تری دارند و مغز آن‌ها با سرعت بیشتری رشد می‌کند.

بهبود نتایج بارداری

به گفتۀ دکتر رائول آرتال، استاد و رئیس گروه زنان و زایمان و سلامت زنان در دانشکده پزشکی دانشگاه سنت لوئیس، نوزادان در رحم به محرک‌ها پاسخ می‌دهند. او عنوان کرد که مطالعات جدید این باور را قوت می‌بخشند که بارداری با محدودیت و کم‌تحرکی همراه نیست. در واقع، زنان بارداری که زندگی عادی دارند، ورزش می‌کنند و تغذیه درستی دارند، بارداری بهتری را تجربه می‌کنند.

در کنگره متخصصان زنان و زایمان آمریکا عنوان شد زنانی که بارداری بدون عارضه دارند و به‌صورت تفننی یا رقابتی ورزش می‌کنند، می‌توانند در دوران بارداری فعال بمانند و درصورتی‌که از لحاظ پزشکی ضرورت داشته باشد، روتین ورزشی خود را تغییر دهند. بعلاوه، زنانی که قبل از بارداری از لحاظ بدنی فعال نبوده‌اند یا دچار بیماری یا عوارض بارداری هستند، باید ابتدا از سوی پزشک خود بررسی شوند.

در گذشته، پزشکان به زنان توصیه می‌کردند در دوران بارداری، به خود سخت نگیرند و استراحت کنند. اما در حال حاضر، همه می‌دانند که عدم تحرک و ورزش‌نکردن می‌تواند برای مادر و جنین مضر باشد.

پروفسور دنیل کورنیر، دانشمند علوم ورزشی در دانشگاه مونترال بر این باور است که کم‌تحرکی خطر ابتلا به عوارض بارداری را افزایش می‌دهد و فعالیت بدنی می‌تواند بهبود پس از زایمان را تسریع بخشد و بارداری را آسان‌تر نماید. همچنین، خطر چاقی کودک را کاهش می‌دهد.

او معتقد است باتوجه‌به اینکه ورزش برای مغز بزرگسالان مفید است، این فرضیه را مطرح کردیم که فواید آن از طریق فعالیت‌های مادر به جنین نیز می‌رسد.

پژوهشی دیگر در باب ورزش در بارداری و رشد مغز نوزاد

در این راستا، پژوهشی دیگر با همکاری مؤسسه تحقیقات کودکان، گروه کودکان، گروه پزشکی و گروه رادیولوژی دانشکده علوم پزشکی دانشگاه آرکانزاس، صورت گرفت. هدف این مطالعه، بررسی ارتباط بین فعالیت بدنی مادر در دوران بارداری و رشد قشر مغز نوزاد بود.

ورزش‌کردن از جمله اقدامات ضروری برای داشتن سبک زندگی سالم است. برطبق گزارش‌های «کمیته مامایی کالج متخصص زنان و زایمان آمریکا»، زنان باردار می‌توانند در صورت عدم تجربۀ عوارض بارداری یا منع از سوی پزشک یا ماما، ورزش و فعالیت بدنی داشته باشند. همچنین، باید تشویق شوند فعالیت‌های بدنی ایمن را ادامه دهند یا شروع کنند. ورزش و فعالیت بدنی برای بهبود سلامت روان و تجربۀ بارداری بدون عارضه، بسیار مفید و مؤثر است.

ازاین‌رو، ورزش‌های دوران بارداری نه‌تنها آسیبی به رشد عصبی جنین وارد نمی‌کنند، بلکه در واقع، می‌توانند رشد عصبی او را بهبود بخشند. به‌عنوان‌مثال، یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهند که ورزش‌کردن مادر در دوران بارداری با افزایش رشد زبانی در سنین ۲ سالگی ارتباط دارد. علاوه بر این، طبق نتایج به‌دست‌آمده، فعالیت بدنی در دوران بارداری بر افزایش هوش کودکان پیش‌دبستانی و بهبود مهارت‌های زبانی در سن ۵ سالگی تأثیرگذار است.

تأثیر ورزش در بارداری بر رشد قشر مغز نوزاد

این تحقیق با این فرضیه شکل گرفت که ورزش‌کردن زنان باردار سالم موجب رشد بهتر قشر مغز نوزادان می‌شود. پژوهشگران برای اثبات این فرضیه از ۴۴ خانم باردار سالم دعوت به همکاری کردند. در این مرحله، بسیاری از عوامل محیطی و سبک زندگی از جمله میزان فعالیت بدنی زنان و تصویربرداری عصبی از رشد مغز نوزاد با استفاده از MRI و سایر تجهیزات جدید، ارزیابی و بررسی شدند.

بررسی فرضیه

پژوهشگران، با استفاده از شتاب‌سنج، فعالیت بدنی تمام زنان باردار را به ترتیب در هفته‌های ۴ تا ۱۰، ۱۲، ۱۸، ۲۴، ۳۰ و ۳۶ بارداری، اندازه‌گیری کردند. علاوه بر این، مسائل مربوط به وضعیت اجتماعی – اقتصادی این زنان مانند تحصیلات و درآمد خودشان و همسرانشان را بررسی نمودند.

نتایج تحقیق

برطبق یافته‌های این پژوهش، زمان و شدت تمرینات ورزشی در دوران بارداری بسیار اهمیت دارد. انجام ورزش‌های با شدت کم/ متوسط در اوایل بارداری نه‌تنها هیچ ضرری برای جنین ندارد، بلکه باعث بهبود گردش خون در جفت می‌شود. اما انجام ورزش‌های با شدت بالا در اواخر بارداری توصیه نمی‌شود.

بعلاوه، نتایج این تحقیق نشان می‌دهند که ارتباط چشمگیری بین فعالیت فیزیکی مادر و ضخامت قشر مغز نوزاد وجود دارد. این نواحی مغز هریک مسئول اعمال مختلف از جمله سواد، شمارش، توجه، ساخت جمله/ گفتار، رفتار هدفمند، پاداش، حافظه کاری (حافظه فعال) و تصمیم‌گیری، شنوایی، پردازش صوتی، احساسات، تنظیم رفتار، یادگیری و حافظه هستند. البته ارتباط بین ورزش مادر در دوران بارداری و تأثیر آن بر مغز نوزاد همچنان مستلزم مطالعات گسترده‌تر است.

سایر تحقیقات پیرامون ارتباط ورزش در بارداری و رشد مغز کودک

در مطالعه‌ای دیگر، ارتباط بین ورزش‌کردن در دوران بارداری و پیامدهای آن بر رشد مغز جنین، بررسی شده است. برطبق یافته‌های تحقیقی که برای ارزیابی تعداد زیادی از کودکان صورت گرفت، فعالیت جسمانی مادر در دوران بارداری با رشد عصبی کودکان در سن ۱۲ ماهگی، ارتباطی مثبت دارد. در پژوهشی دیگر، نتایجی مثبت از ارتباط فعالیت بدنی زنان باردار با رشد زبانی کودک در سن ۲ سالگی گزارش شده است. علاوه بر این، یافته‌های مطالعات دیگر نشان می‌دهند که ورزش‌کردن در دوران بارداری می‌تواند رشد مغز جنین را از لحاظ بیولوژیکی بهبود بخشد.

همچنین، مطالعات گسترده‌ای پیرامون ارتباط بین ورزش و تغییرات ساختاری و عملکردی در مغز کودکان و حتی بزرگسالان، صورت گرفته است. به‌عنوان‌مثال، یافته‌های یک پژوهش نشان می‌دهند که افزایش فعالیت بدنی ارتباط مثبتی با بهبود حافظه و افزایش ضخامت قشر مغز دارد. همچنین، قدرت عضلانی، چابکی و آمادگی تنفسی را در کودکان دارای اضافه‌وزن و چاقی افزایش می‌دهد.

مادر باردار عزیز،

پیشنهاد می‌کنیم با مراجعه به وب‌سایت بهداشت تی‌وی، فیلم‌های آموزشی دوره مجازی آمادگی برای زایمان را تماشا نمایید تا اطلاعات جامع‌تری پیرامون چالش‌های و مشکلات این دوران و راهکارهایی غلبه بر آن‌ها به دست آورید.