با افزایش سن، دفع ادرار دچار تغییراتی می‌شود. مواد زاید و دیگر سموم بدن از طریق کلیه‌ها وارد ادرار می‌شوند، ادرار در مثانه جمع می‌شوند و با پرشدن مثانه احساس دفع ادرار ایجاد می‌گردد.
برای مثال:
- تحمل نگه‌داشتن ادرار کمتر می‌شود.
- کارکردن کلیه‌ها در طول شب هم ادامه می‌یابد.
- عضلات شکم و لگن ضعیف می‌شوند.
- مثانه کاملاً خالی نمی‌شود.
- این تغییرات موجب می‌شود که نگه‌داشتن ادرار مشکل‌تر شود.
- فرد را وامی‌دارد در طول شب چندین بار برای ادرارکردن بیدار شود.
- دفعات ادرارکردن بیشتر می‌شود.
- احتمال عفونت ادراری و تشکیل سنگ افزایش می‌یابد.
این تغییرات طبیعی احتمال بروز برخی بیماری‌ها را بیشتر می‌کند. یکی از این بیماری‌ها بی‌اختیاری ادرار است.
بی‌اختیاری ادرار
آیا به هنگام عطسه، سرفه، خنده یا حرکت‌کردن متوجه می‌شوید که چند قطره ادرار بی‌اختیار می‌ریزد؟ یا زمانی که احساس دفع ادرار دارید، تا رسیدن به دستشویی نمی‌توانید خود را نگهدارید؟ آیا ادرارتان قطره‌قطره می‌ریزد؟
همۀ موارد فوق می‌توانند علائمی از بی‌اختیاری ادرار باشند. بی‌اختیاری ادرار می‌تواند به دلیل عفونت‌های ادراری، عفونت‌های زنانگی، بزرگی غده پروستات، تجمع مدفوع، مصرف برخی داروها و يا حتى شل و ضعیف‌شدن عضلات کف لگن و شکم ایجاد شود. شما با این مشکلات چه می‌کنید؟ آیا سعی می‌کنید کمتر از خانه خارج شوید؟ آیا در مهمانی‌ها شرکت نمی‌کنید؟ یا خوردن آب و مایعات دیگر را کم می‌کنید؟
در صورت ابتلا به بی‌اختیاری ادرار ابتدا به پزشک مراجعه کنید تا علت بروز آن درمان شود و مجبور نشوید به‌خاطر آن فعالیت‌های اجتماعی، رفت‌وآمدها و مصاحبت با دوستان را کم کنید.
همچنین نوشیدن آب را کم نکنید؛ زیرا آب کافی برای دفع سموم بدن و جلوگیری از عفونت ادراری و پیشگیری از تشکیل سنگ‌های ادراری لازم است.
انواع بی‌اختیاری ادرار
بی‌اختیاری ادرار یکی از این سه حالت را دارد:
حالت اول بی‌اختیاری ادرار
در این حالت هنگام عطسه، سرفه، خنده و برخاستن از زمین بی‌اختیار چند قطره ادرار خارج می‌شود. این حالت در خانم‌ها خیلی بیشتر مشاهده می‌شود که ممکن است به علت عفونت ادراری، تغییرات مجرای ادرار با افزایش سن و یا زایمان‌های متعدد باشد.
توصیه‌هایی برای حالت اول بی‌اختیاری ادرار
این مشکل قابل‌حل است. پس برای برطرف‌شدن آن حتماً به پزشک مراجعه کنید. اما راهکارهای زیر هم موثر واقع می‌شوند:
- هر ۲ ساعت برای ادرارکردن به توالت بروید.
- در طول روز ۶ تا ۸ لیوان مایعات بنوشید.
- بعد از ساعت ۸ شب از نوشیدن مایعات خودداری کنید.
- لباس‌های آزاد و راحت بپوشید.
- عضلات کف لگن را تقویت کنید.
- مثانه را تقویت کنید.
حالت دوم بی‌اختیاری ادرار
در این حالت احساس ناگهانی و شدید برای ادرارکردن ایجاد می‌شود؛ اما قبل از رسیدن به دستشویی ادرار می‌ریزد.
توصیه‌هایی برای حالت دوم بی‌اختیاری ادرار
این مشکل نیز قابل‌حل است پس برای برطرف‌شدن آن حتماً به پزشک مراجعه کنید. اما این راهکارها را نیز امتحان کنید:
- هر ۲ ساعت برای ادرارکردن به توالت بروید.
- در طول روز ۶ تا ۸ لیوان مایعات بنوشید.
- بعد از ساعت ۸ شب از نوشیدن مایعات خودداری کنید.
- لباس‌های آزاد و راحت بپوشید.
- برای داشتن آرامش تمرین کنید. (در فصل چهارم مجموعه آموزشی زندگی سالم در دوره سالمندی توصیه‌هایی برای آرامش بیشتر ارائه می‌شود.)
- از ورزش‌های سخت اجتناب کنید.
- قهوه، نوشابه‌های گازدار غذاهای پرادویه میل نکنید.
- مثانه را تقویت کنید.
- عضلات کف لگن را تقویت کنید.
چگونه مثانه را تقویت کنیم؟
برای این کار سعی کنید کم‌کم مدت‌زمان بیشتری ادرارتان را نگه دارید.
- برای شروع هر ۲ ساعت یک‌بار ادرار کنید.
- به‌تدریج سعی کنید این مدت‌زمان ۲ ساعت را بیشتر کنید اینکه چقدر این فاصله زمانی را بیشتر می‌کنید به خودتان بستگی دارد؛ ولی باید در حدی باشد که ادرار نریزد. کم‌کم این فاصله را به ۳ تا ۴ ساعت برسانید.
- این تمرین را لازم نیست که شب‌ها انجام دهید با انجام این تمرین توانایی مثانه برای نگه‌داشتن ادرار بیشتر می‌شود.
چگونه عضلات کف لگن را تقویت کنیم؟
تمرین اول دربار که برای ادرارکردن به توالت می‌روید چندین بار به طور ارادی دفع ادرار را شروع و قطع کنید. تمرین دوم ناحیه مقعد را سفت کنید؛ مانند حالتی که می‌خواهید مانع از دفع مدفوع شوید و این حالت را برای مدت ۵ ثانیه حفظ نموده و بعد رها کنید در طول انقباض نفس خود را حبس نکنید این کار را چندین بار در طول روز انجام دهید. تکرار تمرین باید در حدی باشد که خسته نشوید این تمرین را در حالت ایستاده، نشسته و یا خوابیده می‌توانید انجام دهید
حالت سوم بی‌اختیاری ادرار
در این حالت مثانه خیلی پر شده است و ادرار به‌صورت قطره‌قطره به طور غیرارادی می‌ریزد. زمانی که فرد به دستشویی می‌رود ادرار به طور کامل خالی نمی‌شود این حالت بیشتر در مردها دیده می‌شود که دلیل آن تنگ شدن مجرای ادرار به‌خاطر بزرگ‌شدن غدهٔ پروستات است.
توصیه‌هایی برای حالت سوم بی‌اختیاری ادرار
این مشکل قابل‌حل است پس برای برطرف‌شدن آن حتماً به پزشک مراجعه کنید.
در زمان ادرارکردن عضلات شکم را سفت کنید سپس به‌آرامی با دست زیر شکم را به سمت پایین فشار دهید. این فشار به مثانه منتقل شده و به تخلیه ادرار کمک می‌کند.
بزرگی غده پروستات
غدهٔ پروستات در مسیر مجرای ادرار همه مردان قرار دارد با افزایش سن این غده بزرگ می‌شود و در برخی از مردان مشکلاتی را در ادرارکردن ایجاد می‌کند توجه به علائم و درمان به‌موقع بزرگی غده پروستات از ایجاد مشکلات بیشتر و شدیدتر جلوگیری خواهد کرد.
اگر هریک از علائم زیر را دارید برای بررسی وضعیت غده پروستات به پزشک مراجعه کنید:
- بعد از اتمام ادرار، احساس می‌کنید ادرارتان کاملاً خالی نشده است.
- با فاصلۀ زمانی کمتر از ۲ ساعت دوباره مجبور هستید برای ادرارکردن به دستشویی بروید. هنگام ادرارکردن چند بار ادرار قطع و دوباره شروع می‌شود
- نگه‌داشتن ادرار سخت شده است.
- فشار جریان ادرار نسبت به قبل کم شده است.
- وقتی برای ادرارکردن به دستشویی می‌روید برای شروع ادرار مجبورید زور بزنید.
- بعد از رفتن به رختخواب چندین بار مجبورید برای ادرارکردن بلند شوید.
- سوزش ادرار دارید. ادرار قطره‌قطره می‌آید.
فراموش نکنید بروز مشکلات ادراری در سنین سالمندی دور از انتظار نیست و باید نسبت به سلامت خود، آگاه و پیگیر باشید. رویکرد پیشگیرانه شما در کنار خودمراقبتی بدون شک شما را از استمرار و تشدید بیماری و اختلالات شایع این سنین در امان نگاه می‌دارد.
برای کسب اطلاعات کابردی‌تر می‌توانید به دوره آموزشی زندگی سالم در دوره سالمندی در پلتفرم آموزشی بهداشت تی وی مراجعه بفرمایید.
